فرد خودنما از قرار گرفتن در معرض دید دیگران لذا می‌برد، اما چشم چران از تماشا و نگاه به دیگران لذت می‌برد.
تحقیقات نشان داده است که خودنمایی در زنها به نسبت بیشتری دیده می‌شود، این در حالی است که بیماری چشم چرانی درمردها بیشتر شایع است و معمولا خود را مخفی نگه می‌دارند.
چنین افرادی کشش تکرار شونده‌ای را برای مشاهده کردن دیگران از درون پنجره‌ها، پارکها و اماکن خاص دارند.
حتما در اخبار و روزنامه‌ها با مطالبی در مورد نصب دوربین‌های مخفی در اتاق‌های پرو، سالن‌های آرایش زنانه، باشگاه‌های ورزشی و … مواجه شده‌اید. افرادی که مرتکب این اعمال غیر اخلاقی می‌شوند عمدتا دچار این اختلال هستند.
از مهمترین عواملی که باعث می‌شود فرد، چشم چران شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
محرومیت جنسی:
به اعتقاد ویلهم اشتگل محرومیت‌های جنسی باعث می‌شود انرژی جنسی(لیبیدو) در اعصاب چشم متمرکز شود در نتیجه شخص از چشم چرانی لذت می‌برد و با دیدن اندام جنس مخالف تحریک می‌شود. البته نباید فراموش کرد که بالا رفتن سن ازدواج که محرومیت‌های جنسی را برای مردان رقم می‌زند می‌تواند یکی دیگر از علل ایجاد این اختلال در سطح جامعه باشد.
خودنمایی زنان:
در اینکه احترام و شخصیت زن به‌عنوان گوهری گرانبها باید حفظ شود، جای شک وتردید نیست. حساسیت و ضربه‌پذیری زن، به لحاظ جاذبه‌هایی که دارد، ایجاب می‌کند که وی در حجابی قرار بگیرد که مانع از طمع و آرزوهای پست دیگران باشد زیرا بیشترین عاملی که باعث می‌شود فرد چشم چرانی کند خودنمایی زنان است.
مردان به‌طور طبیعی نسبت به زیبایی واندام جنس مخالف حساس‌اند و زنان بی‌حجاب و یا بد حجاب با خودنمایی درعرصه جامعه این گرایش مردان را تحریک می‌نمایند. در نتیجه مردها از خود بیخود شده و دنبال زنان و دختران نامحرم راه می‌افتند و امنیت و آرامش خود و دیگران را خدشه‌دار می‌سازند. اما باید دانست که منظور از حجاب نه تنها پوشیدن لباس‌های مناسب است بلکه به معنی حجاب در نگاه، گفتار و رفتار نیز می‌باشد.
با چنین حجابی است که زنان و دختران از آزار و طمع بدکاران و بدخواهان محفوظ خواهند ماند. حتی بدترین مردان نیز در برخورد با دختری متین و با حجاب، هرگز جرات تعرض به خود نمی‌دهند. اگر هوس چنین کاری کنند چیزی به دست نخواهند آورد.
جوانان و نوجوانانی که در دوره کودکی شاهد رفتار زناشویی والدین خود بوده‌اند بسیار مستعد این اختلال هستند و یا پوشش نامناسب اعضای خانواده مانند خواهر ومادر و … در شدت یافتن این اختلال نقش بسزایی دارد.
فقدان اعتقادات مذهبی و معنوی درونی قوی و بی‌مبالاتی نسبت به ضوابط اخلاقی، دینی واجتماعی که عمدتا والدین، مسئول رشد و پرورش آن در فرزندان هستند، یکی دیگر از علل مهم بروز این اختلال به شمار می‌رود.
چشم چرانی آسیب‌ها وعواقبی به دنبال دارد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
عامل غفلت و فراموشی:
چشم چرانی باعث بروز غفلت از خدا و خود می‌شود. غفلت مانع رسیدن به کمال و سعادت انسان می‌شود و بیداری اولین نیاز او برای حرکت در این مسیر است.چشم چرانی باعث می‌شود که انسان هرچه بیشتر به خواب رود واز بیداری و یاد خدا دور بماند. حضرت علی(ع) درباره مواظبت و حفاظت از چشم‌ها فرمود: لیس فی البدن شیء اقل شکرا من العین فلا تعطوها سولها فتشغلکم عن ذکرالله عزوجل . چیزی در بدن کم سپاستر از چشم نیست، به خواسته‌اش تن ندهید که شما را از یاد خدا باز می‌دارد.
حضرت امام صادق(ع) فرمود:
چشم چرانی، تخم شهوت را در دل می‌کارد و چنین کاری برای نگاه کننده کافی است که منشا فتنه گردد.
پیامبر خدا (ص) فرمود:
انظرسهم مسموم من سهام ابلیس … نگاه به نامحرم تیر زهرآلودی از تیرهای شیطانی است. پس باید مراقب چشمان خویش باشیم تا شیطان از آن برای تخریب ایمان‌ ما و ناموس مردم استفاده نکند.
حسرت و اندوه طولانی:
امام صادق(ع) می‌فرماید:
چه بسا نگاه‌هایی که غصه‌های طولانی را در پی دارد. به این معنی که چشم قوی‌ترین ابزار حسی است. یعنی میدان آستانه تحریک چشم از بقیه حواس بیشتر است و بیشترین تحریکات حسی را دریافت می‌کند و این دل است که بعد از نگاه به کار می‌افتد یعنی آنچه را دیده می‌بیند، دل طلب می‌کند و چون امکان رسیدن به آنچه دیده شده فراهم نمی‌شود، افسردگی و رنجوری عاید انسان می‌شود.
رسول خدا(ص) فرمود: کل عین باکیه یوم القیامه الا ثلاثه اعین : عین بکت من خشی الله و عین غضت عن محارم الله و عین باتت ساهره فی سبیل الله . همه چشم‌ها روز قیامت گریانند جز سه چشم: چشمی که از ترس خدا بگرید، چشمی که از نامحرم فرو نهاده شود و چشمی که در راه خدا ( پاسداری از کیان اسلام) شب زنده دار باشد.
فهمیده می‌شود که علاوه بر حسرت دنیوی، فرد چشم چران در آخرت از فرط حسرت و پشیمانی چشمانی گریان خواهد داشت.
به خطر افتادن امنیت و سلامت جامعه:
در واقع چشم چرانی، دام شیطانی، بذر شهوت و رویشگاه فسق و فجور است که دل را می‌لرزاند، آرامش و ثبات را سلب نموده و باعث هرج و مرج و فتنه و فساد در جامعه می‌شود. لذا چشم چرانی، این تیر مسموم و زهرآلود شیطانی اگر بدون قید و بند رها شود یقینا سلامت و امنیت طرفین را به خطر می‌اندازد. جوان و نوجوانی که به کوچه و خیابان راه می‌افتد اگر دستور اسلام را رعایت نکرده و نگاهش را کوتاه نکند و از طرف دیگر، کسانی که باید حجاب و پوشش اسلامی را رعایت کنند، رعایت نکنند، چشم جوان به صحنه‌های شهوت انگیز خواهد افتاد و نیروی قدرتمند شهوت به جوشش و غلیان آمده و تحریک خواهد شد. در چنین شرایط حساس و خطرناکی، این جوان یا باید به عیاشی، فساد و تجاوزگری روی آورد و به خواسته‌های قوه شهوانی جواب مثبت دهد و امنیت خود ودیگران را به خطر اندازد و یا با تخیل و تصور، با حالت افسرده و پریشان، زندگی بیمارگونه خود را ادامه داده، آسایش و آرامش خانواده را برهم زند.
ایجاد نگرانی و اضطراب:
آنچه از مجموع آیات، روایات و تجربیات کارشناسان به دست می‌آید این است که : چشم چرانی‌های هوس آلود، بدحجابی و بی‌حجابی زنان و دختران بی‌بند و بار از جمله عوامل موثر در ایجاد اضطراب و نگرانی افراد و خانواده‌ها و هرج ومرج و ناامنی در جامعه به حساب می‌آید. امام علی(ع) می‌فرماید:«کسی که نگاهش را کاهش دهد، قلبش آرام می‌گیرد.» و نعمتی بالاتر از آرامش قلب، وجود ندارد. این موهبت بزرگ اگر در اعضا و افراد جامعه محقق شده وتجلی پیدا کند، جامعه نیز به تبع اعضا و افراد خود دارای امنیت و آرامش خواهد شد.
عذاب اخروی:
علاوه بر ابتلا به عواقب دنیوی، « چشم ناپاک» از عذاب و شکنجه الهی نیز بی‌نصیب نمی‌ماند. رسول خدا- صلی الله علیه و آله- فرمود: «من ملا عینه من امراه حراما حشاهما الله عزوجل یوم القیامه بمسامیر من نار و حشاهما نارا حتی یقضی بین الناس ثم یومر به الی النار آن که چشمانش را از نگاه به زن نامحرم پر کند، روزقیامت ، خداوند چشمانش را با میخ‌های آتشین و از آتش پر کند، تا وقتی که به حساب مردم رسیدگی کند، سپس امر می‌شود که او را به جهنم ببرند.
علاوه بر آنچه گفته شد موارد زیر جزء آسیب‌های چشم‌چرانی می‌باشد:
* چشم چرانی، سبب ضعف اعصاب و روان، بی خوابی، کم خوابی، بی اشتهایی، خیال‌پردازی واهی، تشویش ذهن و … می‌شود.
* چشم چرانی باعث خود ارضایی می‌شود: خود ارضایی یکی از گناهان کبیره است و بر اساس برخی تفاسیر قرآن کریم کسانی که خود ارضایی می‌کنند به تجاوزکار معرفی کرده است:« فمن ابتغی وراء ذالک فاولئک هم العادون» و کسانی که فراتر از این جویند، پس تنها آنان تجاوزگرند.
* ضررهای خود ارضایی عبارتنداز: ضعف و تحلیل قوای جسمانی: خود ارضایی باعث کاهش انرژی بدن، خستگی و پیری زودرس می‌شود.
* ضعف بینایی: خود ارضایی به تدریخ در نور چشم و قدرت بینایی اثر می‌گذارد و آن را کاهش می‌دهد.
* چشم چرانی باعث آسیب رساندن به دستگاه تناسلی و ناتوانی جنسی می‌شود.
* چشم چرانی باعث به وجود آمدن ضعف در حافظه، حواس پرتی و ناتوانی در تمرکز می‌شود.
* چشم چرانی باعث اضطراب و افسردگی می‌شود.
* فرد چشم چران پرخاشگر و بداخلاق است.
* چشم چران‌ها احساس گناه و عذاب وجدان دارند.
* آنها بی عاطفه هستند.
* و نهایتا افراد چشم چران به همسر خود بی‌میل شده و باعث ناسازگاری خانوادگی می‌شوند.
برخی از عواملی که سبب دوری از چشم‌چرانی می‌شود به شرح زیر است:
* داشتن حیا: از حضرت علی(ع)حکایت شده: حیا سبب غفلت و عفت ثمره حیاست. شرم مانع کار زشت است.
* روزه : از پیامبر اسلام (ص) حکایت شده که فرمودند: جوان‌ها! ازدواج کنید، اگر نمی‌توانید حتما روزه بگیرید که روزه غریزه جنسی را کنترل می‌کند و همچنین حکایت شده که فرمودند: روزه راه کنترل غریزه جنسی است.
* ازدواج: در اولین فرصت ازدواج کنید.
* تلاش برای تقویت اراده از گام‌های مهم در بهبود است، نگوییم اراده از ما سلب شده است، زیرا ممکن است اراده انسان ضعیف شود، ولی هیچ‌گاه از بین نمی‌رود.
برای تقویت اراده راه‌های زیادی پیشنهاد شده است که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
الف. تلقین به خود: مرتب به خود بگوییم من می‌توانم این عمل را ترک کنم.
ب. به پایان رساندن کارهای نیمه تمام نیز در تقویت اراده موثر است.
پ. تلاش شود از کارهای متعدد و متنوع پرهیز شود، چون موجب پراکندگی و به هم ریختگی انسجام فکر می‌شوند.
ت. نماز، سحر خیزی و دوری از گناه ، از عوامل مهم تقویت اراده هستند.
ث. به بدی گناه و عواقب آن توجه کنیم.
در آخر نکته‌ای که نباید فراموش کنیم مسئله ناموس است و روایات نیز آن را تایید کرده‌اند. اینکه با هر دستی بدهی با همان دست پس می‌گیری، چنان که فرموده‌اند:«آن طور که جزا دهی جزا بینی». امام صادق – علیه السلام – فرمود: در زمان حضرت موسی -علیه السلام – مردی با زنی زنا کرد. وقتی به خانه خویش آمد، مردی را با زن خود دید، آن مرد را نزد حضرت موسی آورد و از او شکایت کرد. در آن لحظه جبرئیل بر آن حضرت نازل شد و گفت: هرکس به ناموس دیگران تجاوز کند به ناموسش تجاوز کنند. حضرت موسی به آن دو فرمود: با عفت باشید تا ناموستان محفوظ بماند.بنابراین،مومن با غیرت هرگز به ناموس دیگران نگاه‌ حرام نمی‌کند، چرا که نمی‌خواهد کسی به ناموسش نظر بد داشته باشد.
هر که باشد نظرش در پی ناموس کسان
پی ناموس وی افتد نظر بوالهوسان