مادر ارجمند * اُمِّ فَرْوِة *(سلام الله علیها)

زگهواره تا گور دانش بجوی؛ این تنها یک شعر نیست، یا یک نصیحت که بشنوی و سر تکان دهی و بگویی ای بابا، از ما که دیگه گذشته ! این روزها علم ثابت کرده است که مطالعه برای سالمندان در هر زمینه‌ای که باشد خصوصا برای ارتقای دانش و سلامتی آنان، می‌تواند نقش مهمی در زندگی سالمندان داشته باشد.

آنها که مطالعه می کنند کمتر افسرده می شوند و به دام خیالات بیهوده می افتند، مغزشان فعال می ماند و همیشه چیزی برای گفتن دارند. اغلب این افراد مطالبی درباره سلامتی و اصول بهداشت در سنین سالمندی را نیز در برنامه ثابت مطالعاتی خود دارند.

همه ما پروفسور حسابی را به یاد داریم که تا آخرین دم حیات هشیار و دانا بود، بسیاری دیگر از اندیشمندان و محققان و استادان دانشگاهی نیز به همین منوال به حیات خود ادامه می دهند.

وقتی مطالعات جنبه ادامه تحصیل می یابد یا شکل هدفمند پیدا می کند موضوع بازهم مهم تر می شود.

بازنشستگانی که به مطالعات خود ادامه می دهند و در زمینه های علمی، آموزشی و یادگیری مطالب جدید فعالیت می کنند سطح بالایی از توانمندی های شناختی خود را حفظ می کنند.

در مجموع یافته های پژوهشی نشان داده است که بزرگسالی و سالمندی ضرورتا با افت هوش همراه نیست.

برخی تناقضات موجود در یافته های حاصل ممکن است ناشی از تفاوت های فردی بین بزرگسالان و سالمندان باشد.

به عنوان مثال سالمندانی که زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، هنری و علمی فعال تری دارند تا نود سالگی یا گاهی بیشتر نیز افتی از نظر هوشی از خود نشان نمی دهند.

براساس تحقیقات و شواهد افراد مسن در بعضی جنبه های حل مساله یا مهارت های شناختی برترند و نام این برتری در بسیاری از فرهنگ ها با اصطلاح پیر خردمند بیان شده است. 

قابل ذکر است که در طول تاریخ افراد زیادی در سنین بالا خلاقیت و نبوغ از خود نشان داده اند:

-گاندی در اواخر هفتاد سالگی رهبری نهضت سیاسی در هند را به عهده داشت.

-گوته اثر جاودانه خود به نام فاوست را در هشتادودو سالگی به اتمام رساند.

-ساراماگو در 70 سالگی به خاطر نوشتن رمان کوری موفق به دریافت جایزه نوبل شد، برنارد شاو نمایشنامه معروف خود ژاندارک را در 92 سالگی نوشت و سوفکل نمایشنامه ادیپ شهریار را در 70سالگی و نمایشنامه الکترا را در 90 سالگی کامل کرد.

روانشناسان معتقدند وقتی پیر می شویم قدرت کنترل خود را بر شرایط و محیط از دست می دهیم و این سبب می شود که احساس افسردگی کنیم. اما مادام که چیزی می آموزیم، داریم واژه ها را تسخیر می کنیم و عصاره آنها را که مفاهیم باشد به دست می آوریم و این هم حس خوشایندی به ما می دهد و هم تصویری از یک فرد مقتدر و توانا را به دیگران نشان می دهد

همیشه مقتدر

تصویری که من از مادر بزرگ به یاد دارم بیش از همه جنبه های زندگی او تصویر زنی است که با کتابی قطور در دست تاریخ را ورق می زد و لحظه های تنهایی خود را بی این که نیازمند کسی باشد سر می کرد.

این کار به او تصویر یک زن کامل و خردمند را می داد. گرچه او خواندن و نوشتن را در دوره اکابر آموخته بود اما تا وقتی می توانست کتاب می خواند و مهارت های خود را ارتقا می داد.

او در آستانه نود سالگی هنوز اختلال حواس نداشت.این را گفتم که بدانید تاثیر مطالعه فقط روی دانشمندان نیست و لازم نیست حتما محقق بزرگی باشید تا مطالعه ذهن شما را جوان نگه دارد.

روانشناسان معتقدند وقتی پیر می شویم قدرت کنترل خود را بر شرایط و محیط از دست می دهیم و این سبب می شود که احساس افسردگی کنیم.

اما مادام که چیزی می آموزیم، داریم واژه ها را تسخیر می کنیم و عصاره آنها را که مفاهیم باشد به دست می آوریم و این هم حس خوشایندی به ما می دهد و هم تصویری از یک فرد مقتدر و توانا را به دیگران نشان می دهد.

دانشگاه نسل اولی ها

ایجاد مشوق های لازم در بازنشستگان و افراد سنین بالا برای ادامه تحصیل و کسب مدارج علمی و هنری عزت نفس آنان را افزایش داده و موجب می گردد که افراد مثبت تر و مفید تری برای جامعه باشند و خود الگویی باشند برای جوانان و هم سن و سالان خود برای تاکید بر این مهم که برای یادگرفتن هیچ گاه دیر نیست.

ضمن آن که در کنار قرار گرفتن نسل های مختلف در یک مکان و با یک هدف مشترک موجب پر شدن شکاف بین نسل ها و تعدیل نگرش نسل های مختلف نسبت به یکدیگر می شود.

دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در این زمینه تلاش شایسته ای به خرج داده است.

دکتر منصور شکیبا، رئیس دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در مورد دانشگاه نسل سه که برای سالمندان راه اندازی شده است، می گوید: تاکنون این دانشگاه سه دوره فارغ التحصیل سالمند داشته است.جالب است بدانید سالمند انی که 60 سال به بالا و دارای سواد خواندن و نوشتن هستند. می توانند در این دانشگاه ثبت نام کنند.

به گفته شکیبا، آموزش های این دانشگاه استثنایی در دو محور انجام می شود: مسائل مرتبط با سلامت از جمله بیماری های شایع در دوره سالمندی، خود مراقبتی، تغذیه سالمندی، تقویت حافظه و کمک های اولیه و همچنین آموزش های عمومی مانند آشنایی با کامپیوتر و اینترنت، اقتصاد خانواده، ادبیات و مباحثی که به توانمندسازی سالمندان کمک می کند.

وی معتقد است این آموزش ها تأثیر مثبتی در ارتقای کیفیت زندگی این افراد داشته است.

دانشگاه بدون مرز

وقتی صحبت از دانشگاه سالمندان می شود باید بیش از همه چیز به ایاب و ذهاب آنان و مشکلات جسمی شان که تردد در مسیرخانه و آموزشگاه را محدود می کند، بیندیشیم.

با امکاناتی که در کشور موجود است همه جای ایران می تواند دانشگاه باشد.اینجاست که جایگاه رسانه ها و نهادهای اجتماعی و مردم محور پررنگ تر می شود.

در جوامع امروزی، رسانه ها باید کارکردی فراتر از سرگرم کردن بیننده ها داشته باشند، رسانه ها باید فرهنگسازی کنند و آموزش دهند.

تحقیقات نشان داده است افرادی که از سن بالایی برخوردارند اگر به صورت پیوسته به مطالعه بپردازند از مبتلا شدن به بسیاری از بیماری های روحی و روانی و همچنین بیماری شایع در سالمندان مانند آلزایمر فاصله می گیرند

علاوه بر رسانه ها، نهادهای اجتماعی دیگر هم مسئولیت هایی به عهده دارند.استفاده از آموزش های مجازی از طریق صدا و سیما و رادیو و اینترنت و آموزش از طریق سی دی های چند رسانه ای می تواند کمک زیادی به سالمندان کند.

گسترش مراکز آموزشی در هر مکانی که دولت امکانش را دارد اعم از مدارس که با کاهش جمعیت و موالید رفته رفته خلوت می شوند، فرهنگسراها، خانه های بهداشت، مساجد و هر مکان دیگری که سالمند را می تواند ساعاتی برای آموزش و گرد همایی هدفمند پذیرا باشد، می تواند اطلاعات سالمندان را به روز نگاه دارد. ارتباط اجتماعی که از رهگذر این آموزش حاصل می شود، فایده دیگر آن است.

به هر حال باید به یاد داشته باشیم که مطالعه برای سالمند همچون یک نسخه درمانی است و در پویایی ذهن و فکر افراد سالمند موثر است.

تحقیقات نشان داده است افرادی که از سن بالایی برخوردارند اگر به صورت پیوسته به مطالعه بپردازند از مبتلا شدن به بسیاری از بیماری های روحی و روانی و همچنین بیماری شایع در سالمندان مانند آلزایمر فاصله می گیرند.

منبع : جام جم