مادر ارجمند * اُمِّ فَرْوِة *(سلام الله علیها)

حاضرجوابی کردن کودکان

 مادر : خانم حلی ساز ، دختر من همش حاضر جوابی می کنه . هر چی که من می گم جواب منو می ده . واسه ی هر چیزی جوابی داره . تازگی ها هم یاد گرفته همش می گیه " تو مامان خوبی نیستی " . اگه من رو دوست نداری چرا مامان من شدی ؟ مامان دوست های من مثل تو نیستند، با دخترشون  مهربون هستند . کاش تو هم مهربون تر بودی. .  .

راستش من خیلی ناراحت هستم . اصلا دلم نمی خواد با سارا بحث کنم . ولی پیش میاد . حرفم رو گوش نمی ده ، دائم هم جوب من رو میده ، من اصلا دلم نمی خواد این دختر این قدر حاضر جوابی بکنه ،خیلی اعصابم رو خورد می کنه .
مشاور : دختر شما چند سالش هست ؟
مادر : میره تو هشت سال . الان هفت سالشه. 
 مشاور : نه . اصلا . از غذا ، از میان وعده محروم نمی شه . از یه جیزی که به صورت اضافی هست ، محروم می شه . مثلا قرار بوده یا بهش قول داده بودین که امشب مثلا فلان دسر رو می خواین براش درست کنید ، از اون محروم می شه . دیگه درست نمی کنید . و از قبل هم باهاش طی می کنید، این جور نباشه که سوپرایز بشه . به ازای هر حاضر جوابی ممکن هست که از تلویزیون دیدن محروم بشی یا امتیازی رو از دست بدی . دسر و قصه ی شب و . . . بعد دونه دونه که اتفاق می افته رو بهش می گید . از این محروم شدی ، از اون محروم شدی . ممکن هست که روز های اول دختر شما دو سه امتیاز رو از دست بده .
چون هم عادت کرده به حاضر جوابی و واقعا بلد نیست به گونه ای دیگه رفتار کنه ، هم این که می خواد شما رو امتحان کنه ببینه که شما چقدر ثابت قدم هستید . و جور دیگه ای که شما می تونید برخورد کنید این هست که حتی بعضی از پدر و مادر ها این کار رو می کنند . بر فرض به بچشون پول تو جیبی می دن . اون هم خیلی جواب می ده . شما می تونید پول تو جیبی رو بر فرض بیان به چهار پنج قسمت تبدیل کنید ، پول تو جیبی هفته رو . بگین به ازای هر حاضر جوابی شما یه قسمتیش رو از دست می دی . اگر حاضر جوابی نکردی ، اون رو به دست می آری . آخر هفته هر چی که موند رو به دست می آری .
این ها رو تقسیم می کنید . می زارید مثلا روی میز . می گید این پول تو جیبی تو است . اگر هر حاضر جوابی بکنی یه بخشی ، این قسمتی که گذاشتم کنار رو از دست می دی . اما هر چی که موند آخر هفته مال تو است . واون وقت خودش می بینه که پول تو جیبیش ممکنه که کم و کمتر بشه . ممکنه آخر هفته یه بخشیش مونده باشه ، بهش می دید ، ممکنه هفته ی اول هیچیش نمونه . تازه پول ها که تموم شد چند بار دیگه هم دختر شما حاضر جوابی کنه . اون وقت باید چی کار کنید ؟ بر فرض چهار قسمت ، پنج قسمت پول حاضر جوابی رو کرده ، از دست داده . به ازای حاضر جوابیه دیگش شما از چیز های دیگه می تونید محرومش کنید . مثلا تلویزیون هست ، اون چیز هایی که در بارش صحبت کردیم . مثلا قصه ی شب هست .
مادر : از هفته ی دیگش کم کنم ؟
مشاور : نه ، این کار رو انجام نمی دین . کار دیگه ای که می تونید انجام بدین این هست که باید یه کار اضافه انجام بده . بهش می گید ، چون پول تو جیبیت تموم شده ، از این امتیاز ها محروم می شی . یا حالا خودتون اگه تصمیم گرفتین می تونید این رو نگید . بگید از پول تو جیبی محروم می شی ، که شدی . چون پول تو جیبیت تموم شد ، از این به بعد به ازای هر حاضر جوابی باید یه کار اضافه رو انجام بدی .
مارد : مثل چی ؟
مشاور : مثلا این که باید بیای لباس هایی که من شستم رو تا کنی . یا بر فرض باید یه سری کمک ها رو تو آشپزخانه بدی . بر اساس سنش .
مادر : خب اگه انجام نداد ؟
مشاور : اگه انجام نداد ، این جوری نیستش که حالا ما بخوایم باهاش یک به دو کنیم . اگه انجام نده از یک سری امتیاز محروم می شه . شما باید ببینید که دختر شما کدوم یک از این ها بهتر براش جواب می ده . یعنی ممکنه یه بچه ای باشه که واقعا لج بازی کنه و اون کاری رو که شما می گید انجام نده . خب برای این بچه این پیامد مناسب نیست . باعث می شه که اتفاقا خودش بیشتر باعث درگیری و کشمکش توی خانواده می شه . برای این بچه بهتر این هست که از یه امتیازی که دست خودتون هست محرومش کنید . مثلا قصه ی شب رو دیگه براش نمی خونید اون شب .
اما تمام این ها باید در کنارش یه نکته ای باشه . نکته ی مهمی که می خواستم بگم اینه که ، اگه من میام پیامد های رفتاری رو برای بچم اعمال می کنم ، به ازای کار بدی که انجام داده ، حتما باید حواسم باشه ، جایی که می شه تشویقش کنم ، بهش پاداش بدم . یعنی اگه یک جایی صحبتی باهاش کردم ، حاضر جوابی نکرد ، اون جا حالا مثلا می گم که ممون که این قدر خوب صحبت می کنی ؛ یا ممنون که این قدر قشنگ با من تعامل داری یا داری گفت و گو می کنی یا این که چه قدر خوشحال هستم که تو این قدر مثلا خوب صحبت می کنی . نمی گی که خوشحال هستم که حاضر جوابی نکردی .
سعی می کنید که اون رو مثبت کنید . خوشحال هستم که چه قدر خوب حرف زدی با من ؛ یا وقتی که من این رو گفتم با جزئیات بیشتر بهش اشاره کنید . تو این جوری به من جواب دادی . خیلی خوشحال شدم . ببینید ، اگه ما فقط توجه کنیم به  رفتار های اشتباه بچه  ، هم کلافش می کنیم هم این که باعث می شه به مرور احساس کنه که من چقدر کار های بدی می کنم که همش مامانم داره با من تذکر می ده یا همش دارم از یه چیز هایی محروم می شم .یعنی ممکنه باز هم ادامه بده ، شما بهش توجه نمی کنید ممکن هست یه وقت ها یکی از کار هایی که ما می کنیم ، این رو هم یادم باشه که بگم ، این هست که یه وقت ، وقتی که مثلا بچم حاضر جوابی می کنه ، ما می گیم جواب نمی دیم پس ببین من همش کار های بد می کنم ، هیچ کار خوبی ندارم که اینا نمی گن به من ، یا نمی بینند .
بهتر است که حتما شما حواستون هم باشه هر جا که دخترتون خوب برخورد می کنه ، اون ها رو مورد تشویق قرار بدین . حالا بیاین این شیوه رو امتحان کنید که ، از این به بعد اون لحظه بهش بگید که من دیگه نمی خوام حاضر جوابیه تو رو تحمل کنم و محل رو ترک کنید . بدن عصبانیت . بدون داد و بیداد ترک کنید محل رو . بعد برید فکر کنید چه جور حالا پیامد براش در نظر بگیرید . ممکنه دختر شما دنبالتون بیاد . دنبالتون بیاد و همین جوری ادامه بده . قاطع ولی آروم ، رفتار قاطعانه خیلی بهتر جواب می ده . به دخترتون می گید که من نمی خوام دیگه حاظر جوابیه تو رو تحمل کنم .
بعد دیگه بهش توجه نکنید . یعنی ممکنه باز هم ادامه بده ، شما بهش توجه نمی کنید ممکن هست یه وقت ها یکی از کار هایی که ما می کنیم ، این رو هم یادم باشه که بگم ، این هست که یه وقت ، وقتی که مثلا بچم حاضر جوابی می کنه ، ما می گیم جواب نمی دیم ، بچه شروع می کنه همین جوری ، گفتن . . . گفتن . . . ما به پدر و مادر می گیم محل رو ترک کن . قاطعانه بگو . به خاطر حاضر جوابی . فلان امتیاز رو از دست می دی ، محل رو ترک کن . یا اگر اون لحظه نمی دونی که بچه رو می خوای از چی محروم کنی ؛ ممکنه خیلی عصبانی باشی ، پیامدی که داری خیلی بزرگ باشه ، وقعا هم خوانی نداشته باشه با این کاری که کرده ف اون لحظه ، به پدر و مادر می گیم که موقعیت رو ترک کن ، بحث نکن . خب داره تشدیدش می کنه .
بعد آروم که شدی بیا ، بهش بگو به خاطر این رفتار از فلان امتیاز محروم می شی . که  شما هم بتونید منطقی فکر کنید ، اون امتیازی رو که می خوای محروم کنی ، در موردش تصمیم بگیرید .یعنی ممکنه باز هم ادامه بده ، شما بهش توجه نمی کنید ممکن هست یه وقت ها یکی از کار هایی که ما می کنیم ، این رو هم یادم باشه که بگم ، این هست که یه وقت ، وقتی که مثلا بچم حاضر جوابی می کنه ، ما می گیم جواب نمی دیم
مادر : من هم بیشتر عصبانی می شم .
مشاور : پس شما هم این طوری برخورد می کنید؟ .
مادر : بله . متاسفنه من هم خیلی عصبانی می شم .
مشاور :بعد که عصبانی می شید ، نتیجش چی می شه؟ یعنی دختر شما دیگه بحث رو کوتاه می کنه ؟
مادر : نه . من بحث رو ادامه می دم ، اون هم ادامه می ده . متاسفانه این جدیدا هم اتفاق افتاده و من بیشتر دارم ناراحت می شم از این ماجرا .
مشاور :حالا بیاین این شیوه رو امتحان کنید که ، از این به بعد اون لحظه بهش بگید که من دیگه نمی خوام حاضر جوابیه تو رو تحمل کنم و محل رو ترک کنید . بدن عصبانیت . بدون داد و بیداد ترک کنید محل رو . بعد برید فکر کنید چه جور حالا پیامد براش در نظر بگیرید . ممکنه دختر شما دنبالتون بیاد . دنبالتون بیاد و همین جوری ادامه بده . قاطع ولی آروم ، رفتار قاطعانه خیلی بهتر جواب می ده . به دخترتون می گید که من نمی خوام دیگه حاظر جوابیه تو رو تحمل کنم . بعد دیگه بهش توجه نکنید . یعنی ممکنه باز هم ادامه بده ، شما بهش توجه نمی کنید .
مادر : یعنی دیگه اصلا جوابشو ندم ؟
مشاور : اصلا . به خاطر این که هر توجه کردنی باعث می شه که اون حاضر جوابی تشدید بشه . ما می خوایم این رفتار رو توی فرزندمون کاهش بدیم تا از بین بره . ولی اگه من بیام به اون رفتار توجه کنم ، شروع کنم ، به بچم که جواب می ده ، بهش بگم " مگه نگفتم دنبال من نیا " ، " مگه نگفتم با من حرف نزن " ، " مگه نگفتم نمی خوام گوش کنم " . این ها یعنی چی ؟ یعنی من دارم حرف تو رو گوش می دم . یعنی ادامه بده ، من گوش می دم .
مادر : درسته . حق با شما ست .
مشاور : ولی اگر دیگه قطع کنید . برید یهش فقط یک جمله بگید " تحمل نمی کنم دیگه حاضر جوابیت رو " و بی توجهی کنید . چند بار می گه ، دیگه ادامه نمی ده . بعد دفعات بعد می بینید که این حاضر جوابی کردنه کوتاه و کوتاه تر می شه . چون می بینه علاوه بر این که مامان من وارد بحث با من نمی شه ، تازه حاضر جوابی باعث می شه من از امتیاز ها هی محروم می شم .
مادر : درسته . حق با شماست .
مشاور : و نکته ی جالب دیگه که باید بهتون بگم این هست که دختر شما قرار هست که حاضر جوابی نکنه ، من دارم به شما می گم که اگر داره حاضر جوابی می کنه ، شما جواب بدین ، اون بد تر می کنه . پس نکته ای که این جا مهم هست چیه ؟ این هست که در مورد اون مساله ای که اتفاق افتاده من باهاش بحث نمی کنم . مثلا از این جا شروع شده که اتاقت رو جمع و جور کن . گفته جمع نمی کنم . من گفتم برای چی جمع نمی کنی ؟
-       میگه : چون خسته هستم .
-       نه ، من می گم باید جمع کنی .
-        نه ، نمی کنم . . .
 ببینید ، همش ما داریم در باره ی اون جمع کردنه که باید انجام می داد باهاش بحث می کنیم . من نمی خوام این بحث رو ادامه بدم . من یه جمله گفتم " اتاقت رو جمع کن " . دخترم داره می گه " نمی کنم " و . . . حالا هر چیزی که ممکنه بگه . شما می گید : " من از این به بعد دیگه تحمل نمی کنم ، نمی خوام حاضر جوابیت رو تحمل کنم " و میاین بیرون . بعد هم از قبل بهش گفتید . که حاضر جوابی باعث می شه که از یه سری امتیاز ها محروم بشی . ببینید خیلی از رفتار های بدی که بچه ها دارن ، اگر تشدید می شه ، علتش توی رفتار ماست . یعنی نوع رفتاری که ما به عنوان پدر و مادر می کنیم ، تعیین می کنه که اون رفتار بدی که فرزند من داره ، افزایش پیدا کنه ، کاهش پیدا کنه ؛ چه اتفاقی براش بیافته . شما خودتون اگه یه نفر مثلا یه چیز رو به شما بگه ، بعد شما جواب بدین ف اون دوباره بگه ، شما ترغیب نمی شین جواب بدین ؟
مادر: چرا . دقیقا خودم هم همین جوری هستم . وقتی که اون هم حاضر جوابی می کنه من هم هی دائم بیشتر سعی می کنم جوابش رو بدم . چون فکر می کنم من بزرگ تر هستم ، بنا بر این من نباید از اون کم بیارم . به خاطر همین ، ادامه پیدا می کنه .
مشاور : دقیقا این جنگ قدرت هست . من می خوام قدرتم رو به نوعی ثابت کنم . من قدرت مند تر هستم ، حرف آخر رو من می زنم . در حالی که قرار نیست ما هر کی توی بحث کردن حرف آخر رو می زنه ، قدرت بیشتر رو داشته باشه . خیلی وقت ها قدرت بیشتر همراه با آرامش و قاطعیت بیشتر است .
مادر : بله . درسته .
مشاور : بچه ها ، پدر و مادر هایی براشون قدرت مند تر خواهد بود که پدر و مادر قاطع و آرومی باشند . پدر و مادر عصبانی ، پدر و مادری که خشمگین می شوند و از کوره در می روند ، اتفاقا قدرتشون توی چشم بچه ها خیلی کمتر هست .
مادر : ممنون . چه نکته ی جالبی . اصلا بهش فکر نکرده بودم .
مشاور : و نکته ی آخری که من می خوام بگم این هست که شما توی رفتارتون با همسرتون هم به این مساله دقت کنید . ببینید که آیا با همسرتون هم شما با هم اگر حالا اختلاف نظری پیدا کنید ، جواب هم دیگر رو مدام می دید ؟ یعنی ایشون یه چیزی بگن ، شما ادامه بدین . بعد همین طوری این بحث ادامه پیدا کنه . بعد فرزند شما این الگو را ببینه ؟
مادر: گه گاهی بله این پیش میاد ولی نه به این  شدت
کارشناس :توجه داشته باشید که پدر و مادر اولین الگوی بچه ها هستند یعنی بچه ها نحوه ی رفتار کردن را از وا لدین خود یاد می گیرند . اگر من یه کار ی را اشتباه انجام دهمم بچه یاد می گیرد پس بهتر است که خود من هم مواظب رفتارهایم باشم .
حالا هم با فرزندم و هم با همسرم که فرزندم مدام داره این تعاملات رو می بینه پس به این هم دقت کنید از این به بعد که ، حتی م یتونید یه کاغذ داشته باشید و در ان یادداشت کنید که مثلاً در این هفته چند بار با همسرتان همچین برخوردی داشته اید ، آیا الگوی شما به این شکل است که هرکسی، می خواد حرف آخر را بزند تا طرف مقابل کوتاه بیاد ؟ . .   . . . . ..    و این ها را یادداشت کنید ببینید در طول ، هفته چند بار این مسئله ممکن است اتفاق بیافتد ، چون خیلی وقتها ممکن است ما رفتارهایی کهع انجام می دیم نسبت به اون رفتار آگاهی نداریم یعنی اونقدر با ما عجین شده که ما اگاه نیستیم نسبت به اون کارهایی که داریم انجام می دیم و اینها رو در مورد دخترتون انجام بدین حتماً تقریباً یک هفته تا ده روز دیگه هم تشریف بیارید و به من اطلاع بدید و بگید که چه کارهایی انجام دادید و چه نتایجی گرفتید ، اینکه آیا رفترا دخترتون زیادتر شده > یا اینکه نه کمتر شده ؟
اینکه اصلاً تاثیری روی اون داشته یا نه . . . برای  اینکه ما بتونیم دقیق تر در مورد این مسئله صحبت کنیم ، شما سعی کنید ، که یک جدولی در مورد روزهای ، هفته داشته باشید و از شنبه تا جمعه ببینیند که ، برای مثال دختر شما در هر روزی که حاضر جوابی کرد ، شما چه برخوردی با اون داشتید .. .  اینکه با این رفتار اون شما چه برخوردی از خودتون نشون دادید ، اینکه اگر مجازاتی براش گذاشتید چه ، مجازاتی بوده و یا اینکه اگر تنبیهی کردید اون رو چه تنبیهی بوده ، و اینکه چه نتیجه ای داشته .  . اینها رو یک هفته تا ده روز دیگه حتماً در نظر داشته باشید و بعد دوباره مراجعه کنید و من رو در جریان کار قرار بدید تا ما بتونیم دقیق و عینی  متوجه تغییرات احتمالی دخترتو بشیم  و ، بدونیم که این تغییرات بیشتر به چه سمتی هست وچه جوری هستن
مادر : ممنونم خانم دکتر حلی ساز به خاطر راه کارهای بسیار خوبی که گفتید و امیدوارم که جواب بده چون من واقعا ً از دست این بچه عصبانی می شم وقت ی داره حاضر جوابی می کنه و این قضیه هم مطمعنا ً نیاز به زمان داره و طول خواهد کشید.
مشاور : بله . شما باید توجه داشته باشید که این موضوع نیاز به زم ان داره و طول می کشه که تغییرات اعمال بشه و نتیجه بده .یعنی ممکنه باز هم ادامه بده ، شما بهش توجه نمی کنید ممکن هست یه وقت ها یکی از کار هایی که ما می کنیم ، این رو هم یادم باشه که بگم ، این هست که یه وقت ، وقتی که مثلا بچم حاضر جوابی می کنه ، ما می گیم جواب نمی دیم . شما نمی تونید توقع داشته بشاید که یک روزه یا یک شبه دخترتون اخلاقش عوض بشه و دیگه حاضر جواب ی نکنه ، همه ی این ها بستگی زیادی به، ثبات رفتاری پدر و مادر داره ، یعنی برای هر تغیر رفتار ی که ما م ی خواهیم در سن حدود هفت یا هشت سال در بچه ها ایجاد کنیم ، شاید حدود یک ماه، یک ماه و نیم با همین ثبات رفترای برید جلو و هی وسطش برنگردید و ، رفتارتون رو عوض کنید و الگوهای رفترای اشتباهی که قبلاً داشتید رو نباید تکرار کنید ، وگرنه اون رفتار دوباره بر می گرده و تشدید می شه ، من حتما منتظر شما هستم که یک هفته تا ده روز دیگه باز هم شما  رو ببینم .
خانم دکتر حلی ساز
منبع:radiosalamat.ir