مادر ارجمند * اُمِّ فَرْوِة *(سلام الله علیها)

( تکمیل توبه )

پس از پیدا شدن حالت توبه چند عمل سزاوار است:
اوّل: سه روز، روزه گرفتن است چنانچه آقا امام صادق (ع) فرمود:
توبه نصوح که خداوند به آن امر فرموده روزه گرفتن روز چهار شنبه و پنج شنبه و جمعه است.(43)
دوّم: غسل توبه کند، چنانچه حضرت رضا (ع) به کسی که می خواست از گناه استماع و گوش دادن به غناء و موسیقی توبه کند فرمود:
برخیز و غسل توبه کن.
حضرت رسول خدا (ص) فرمود:
بنده ای که گناهی کرد هر اندازه که باشد بعد پشیمان شود و توبه نماید خداوند به مغفرت و آمرزش او رجوع می فرماید: سپس به شخصی که آمده بود محضر مقدس شان که توبه کند فرمود:
برخیز و غسل کن و برای خدا سجده نما.
سوم: خواندن دو یا چهار رکعت نماز است چنانچه حضرت صادق (ع) فرمود:
هر بنده ای که گناهی کرد پس برخیزد و تحصیل طهارت کند (وضو بگیرد) و دو رکعت نماز بخواند و از خداوند متعال طلب آمرزش کند. بر خداست که توبه اش را بپذیرد چون خودش فرموده: هر کس که کار زشتی کند یا بخودش ظلم کند پس استغفار کند خدا را آمرزنده و غفّار و رحم کننده می یابد.
و در کتاب اقبال در باب اعمال ماه ذیقعده نقل نموده که در روز یک شنبه ماه ذیقعده حضرت پیغمبر (ص) به اصحاب فرمود:
ای مردم کیست از شما که بخواهد توبه کند؟ گفتند همه ما می خواهیم توبه کنیم حضرت فرمود: غسل کنید و وضو بگیرید و چهار رکعت نماز بخوانید در هر رکعت پس از حمد، سوره قل هو اللَّه را سه مرتبه و معوّذتین (سوره ناس و فلق) را یک مرتبه بخوانید سپس هفتاد مرتبه استغفار کنید و در آخر بگوئید:
«لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ اِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظیم».
و دعای مختصری هم پس از آن یادشان داد که بخوانند:
«یا عَزیز یا غَفَّارُ اِغْفِرلی ذُنُوبی وَ ذُنُوب جَمیع المُؤْمِنینَ وَ الْمُؤمِناتِ فَاِنَّهُ لایَغْفِرُ الذُّنُوبَ اِلاَّ اَنْتَ».
سپس فرمود: هر کس از امّت من این عمل را بجا آورد از آسمان ندا می آید که توبه ات پذیرفته و گناهانت آمرزیده شده و ملکی از عرش می گوید برکت خدا بر تو و اهل و اولادت باد و ملک دیگری گوید خصماء (دشمنان) تو در قیامت از تو راضی خواهند شد (به گمانم آن کسانی که به گردن او حق دارند و او نداده و موجب دشمنی آنها گشته باشد) ملک دیگری گوید ای بنده با ایمان قبرت فراخ و روشن خواهد بود، ملک دیگر گوید پدر و مادرت از تو راضی شدند به واسطه عمل تو، رحمت و مغفرت الهی شامل آنها و ذرّیه ات گردید و خودت در وسعت خواهی بود چه در دنیا و آخرت و جبرئیل گوید هنگام مرگت با عزرائیل می آیم و سفارشت را خواهم کرد که جانت را به آسانی قبضه کند.
اصحاب گفتند: یا رسول اللَّه! اگر کسی این عمل را در غیر این ماه بجا آورد چگونه است؟
فرمود: مثل همانست که بیان کردم و جز این نیست که این کلمات را جبرئیل در شب معراج به من یاد داد.
چهارم: استغفار و سحرخیزی است. استغفار و خواندن دعاهای توبه ای که از ائمّه طاهرین علیهم السلام وارد گردیده است خصوصاً دعاهای صحیفه سجّادیه بالاخص دعای سی و یکم که در مورد توبه است و همچنان مناجات خمسة عشر بالاخص مناجات یکم که مناجات تائبین است و باید هنگام خواندن معانی آنها را متذکّر باشد و سعی کند که حالش با گفتارش یکی باشد.
پنجم: تکرار توبه و استغفار است چنانچه حضرت صادق (ع) فرمودند که رسول خدا (ص) در هر شبانه روز یکصد مرتبه به سوی خدا توبه می کرد و از او طلب آمرزش می خواست بدون اینکه فکر گناهی از او سرزند و از هیچ مجلسی بر نمی خواست مگر بیست و پنج بار استغفار کند و نیز فرمود: هرگاه بنده ای زیاد استغفار جوید نامه عملش در حالیکه می درخشد بالا می رود.
حضرت رضا (ع) فرمود: مَثَلِ استغفار چون برگی است بر درختی که بجنبد و پیاپی از آن برگ ریزد، و کسیکه از گناهی استغفار کند در حالیکه از آن گناه دست برنداشته باشد مثل کسی است که خدا را مسخره کرده.
ششم: اختیار کردن وقت سحر برای استغفار، هرچند در هر وقت که حالت توبه و دعا باشد در آن وقت خوب است لکن سحر که ثلثی از آخر شب است تا طلوع فجر اثر خاصی در پاک شدن از گناهان دارد و در چند جای قرآن به آن تذکّر داده و مستغفرین در سحر را مورد ثنای خود قرار داده و آنرا از صفات اهل تقوی و بهشتیان شمرده.
شو قلیل النوم مما یهجعون
باش در اسحار از یستغفرون
حضرت لقمان فرزندش را سفارش می کند به سحرخیزی، زیرا در آن وقت چیزها به انسان می دهند.
می فرماید: ای فرزندم! مبادا از سحرخیزی غافل گردی، ای فرزندم خروس از تو فهمیده تر، زرنگ تر و داناتر نباشد در سحرخیزی، زیرا خروس در سحر بر می خیزد و طلب آمرزش و استغفار می کند، مبادا او زرنگ تر از تو باشد برخیزد، و تو در خواب باشی و سحر خیز نباشی؟!
بانک برداشته مرغ سحری
کرده بر خفته دلان پرده دری
هیچ از جای نمی خیزی تو
اللَّه اللَّه چه گران خیزی تو
آری تو ای انسان عزیز، زودتر از دیگران بیدار شو پیش از گل نرگس و یا سمن چشم بگشا و جلوتر از مرغ سحر صدایت را بلند کن به آوای «اُذْکرُ اللَّه و لا تَکُنْ مِن الغافلین» به یاد خدا باش و جز غافلان نباش.
آدم آن نیست که با صدای مرغ سحر از خواب بیدار شود، آدم آنست که پیش از مرغ سحر به شور و نوا برخیزد و سبوحٌ قُدوس گوید:
خروس صبح زد سبوح و قدوس
بر آوردیده از این خواب مخوس
به غیر از خوردن و خفتن ندانی
نصیب اینست شد از معقول و منحوس
ز بالا سوی پستی چون کنی روی
به مقصد کی رسی زین سیر معکوس؟!
آری ای فرزندم و ای عزیزم، مبادا خروس در صبح و سحرخیزی از تو زرنگ تر و هوشیارتر و تیزتر باشد به اوقات نماز، آیا نمی بینی که به هنگام هر نماز اعلام دخول وقت نماز را می کند و مراقب نماز است و هر سحرگاهان ندا به آواز بلند سر می دهد در حالی که تو در خوابی.
هنگام سپیده دم خروس سحری
دانی که چرا همی کند نوحه گری؟!
یعنی که نمودند در آئینه صبح
کز عمر شبی گذشت و تو بی خبری