مادر ارجمند * اُمِّ فَرْوِة *(سلام الله علیها)

( باب توبه تا دم آخر )

باب توبه تا آخرین نفس انسان باز است چنانچه حضرت باقر(ع) فرمود: حضرت آدم (ع) فرمود پروردگا را شیطان را بر من چیره ساختی و چون خون بر من روانش کردی، پس برای من هم چیزی مقرر فرما، خطاب شده ای آدم برای تو مقرر کردم که هر کدام از فرزندان تو قصد گناهی کند بر او نوشته نشود و اگر هم گناهی کرد فقط همان یک گناه را بپایش بنویسند و هرگاه قصد ثوابی کند برایش یک حسنه نوشته شود و اگر آن حسنه را انجام داد برایش ده حسنه مسطور گردد.
حضرت آدم (ع) عرضکرد: پروردگارا برایم بیفزا، خطاب شد برای تو مقرّر کردم که هر کدام از بنی آدم گناهی کند و سپس پشیمان گردد و طلب آمرزش کند او را می آمرزم.
حضرت آدم (ع) فرمود: پروردگارا برایم بیفزا، خطاب شد: برای آنها توبه را مقرر داشتم تا آن وقتی که نفسشان تا به گلوگاه شان برسد.
حضرت آدم (ع) فرمود: پروردگارا برای من همین بس است.
در کتاب اصول کافی باب توبه حدیثی جالب و زیبا نقل کرده که حضرت رسول اللَّه (ص) فرمود:
هر کس یک سال پیش از مرگش توبه کند، خدا توبه اش را می پذیرد، سپس فرمود: نه، یکسال زیاد است، هر کس یک ماه پیش از مرگش توبه کند خدا توبه اش را می پذیرد، سپس فرمود: نه، یک ماه زیاد است، هر یک هفته پیش از مرگش توبه کند، خدا توبه اش را می پذیرد، سپس فرمود: نه، یک هفته زیاد است هر کس یک روز پیش از مرگش توبه کند، خدا توبه اش رامی پذیرد، سپس فرمود: نه یک روز زیاد است هر کس پیش از دیدار آخرت و ملک الموت توبه کند خدا توبه اش را می پذیرد.
علامه مجلسی رضوان اللّه تعالی علیه در این حدیث احتمال داده که بیان مراتب توبه از نظر قبولی و کمال آن باشد زیرا توبه کامله تیرگیهای گناه را از قلب و دل پاک می کند، و باید بعد از توبه و بعد از برطرف کردن سیاهی قلب، در تدارک صحّت و ترمیم و اصلاح آن کوشش نماید و آئینه قلب و دل را با انواع پودرها و مایعهای سفید کننده پاک کننده تضرع و حسنات روشن و سفید سازد غالباً در کمتر از یک سال حاصل نمی شود و اگر یکسال نشد پس لااقل یک ماه و اگر آن هم نشد، لااقل یک هفته.
انسان مانند آهوئیست که هنوز صیاد به او تیری نزده و امید چندانی هم به گرفتن او ندارد امّا همینکه تیری به او زد و او را زخمی کرد امیدوار به گرفتن او می شود و پیوسته همراهش می رود تا او را بگیرد، انسان هم تا وقتی که گناه نکرده شیطان هچنان امیدی به گمراه کردن او ندارد، اما اگر یک گناه کرد و توبه نکرد شیطان امیدوار می شود و متصل همراه شخص می آید تا او را فریب دهد و به معصیت بیندازد و او را از رحمت خدا مأیوس کند و جری در معصیت نماید ولی انسان هر قدر گنه کار باشد نباید از رحمت حق مأیوس شود حتی در دم مرگ. امّا نه اینکه گناه کند و بگوید حالا وقت هست، یکی اینکه ما نمی دانیم کی می میریم جوان یا پیر، کوچک یا بزرگ، چه وقت می میریم چه ساعتی و در چه حالی می میریم پس باید زود دست به کار شویم، تا هنوز مرگ ما را در بر نگرفته. شیخ سعدی می فرماید:
کنون باید ای خفته بیدار بود
چو مرگ اندر آرد زخوفت چه سود
کنونت که چشم است اشکی بیار
زبان در دهان است عذری بیار
نه پیوسته باشد روان در بدن
نه همواره گردد زبان در دهن
کنون بایدت عذر تقصیر گفت
نه چون نفس ناطق ز گفتن بخفت
غنیمت شُمر این گرامی نفس
که بیمرغ قیمت ندارد قفس
مکن عمر ضایع به افسوس و حیف
که فرصت عزیز است و الوقت ضیف