مادر ارجمند * اُمِّ فَرْوِة *(سلام الله علیها)

حضرت علی(علیه السلام) خطاب به فرزندش امام حسن مجتبی(علیه السلام) فرموده اند: ... فرزندم؛ از دوران کودکی تو استفاده نمودم و خیلی زود در پرورش تو قیام کردم پیش از آن که دلِ تربیت پذیرت سخت شود و مطالب گوناگون، عقلت را اشغال نماید.

در سال های اخیر همزمان با دغدغه هایی که برای حجاب دختران به وجود آمده است، نگرانی هایی مبنی بر کمرنگ شدن غیرت مردان در جامعه اسلامی مان به وجود آمده است. وجود غیرت دینی در پسران، عاملی اساسی برای عفیف بودن و تشکیل زندگی مشترک است که در سعادت دنیا و آخرت آنان می تواند بسیار اثرگذار باشد. در حدیثی از رسول خدا صلوات الله علیه می خوانیم: هنگامی که زنی آرایش کرده و معطر از خانه خارج شود و شوهرش نیز به این کار راضی باشد به ازای هر قدمی که بر می دارد خانه ای در آتش برای شوهرش بنا می شود. (بحار الانوار،ج ۱۵۳،ص ۲۴۹/ جامع الاخبار، ص ۱۰۸)

بدیهی است که ضعیف شدن حیا در زنان با سست شدن غیرت در مردان رابطه مستقیم دارد، از این رو توجه به تربیت پسران بر مبنای غیرت و مردانگی در کنار تربیت دختران با حیا، بیش از پیش ضروری به نظر می رسد. در این نوشتار سعی شده است در دو قسمت، نکات و راهکارهای عملی برای تربیت پسران زیر ۷ سال بر مبنای غیرت مردانگی، به والدین ارائه شود.

۱- پایه های غیرت را از دوران جنینی در پسرتان، پی ریزی کنید.

در مورد شروع زمان تربیت فرزند نظرهای مختلفی مطرح است، برخی سن ۶ سالگی را برای شروع تربیت مناسب می دانند و برخی بیشتر، اما در این بین با توجه به روایات و آموزه های اسلام مبنی بر اثرپذیری جنین، برخی کارشناسان مذهبی بهترین زمان شروع تربیت فرزند را از دوران بارداری می دانند، زیرا معتقدند در این دوران و بعد از آن در دوره نوزادی و شیرخوارگی می توان طینت فرزند را با انجام یک سری اعمال و داشتن ملاحظاتی در اعمال خود، بخوبی و در مسیر بندگی پرورش داد. مواردی مانند شیر دادن به فرزند با وضو، شرکت نکردن در مجلس گناه ، مراعات های اخلاقی والدین در خانواده و موارد دیگری که در مقاله ای با عنوان “نوزادانی که با حیا می شوند” ارائه شده است. بدیهی است برای تربیت پسری با غیرت لازم است ابتدا زمینه دل و ذهن او پذیرای مفاهیم دینی و اخلاقی باشد، چرا که “غیرت” چیزی جدا از ایمان و اخلاق نیست.

برای مشاهده مقاله “نوزادانی که با حیا می شوند” اینجا کلیک کنید.

۲- از قدرت یادگیری پسرتان در دوران خردسالی، غافل نباشید.

آنچه که در دوران کودکی به فرزند خود آموزش می دهید، نسبت به آموزش های سال های بعد، در طول دوران زندگی او پایدارتر خواهد بود و این آموزه ها ،کمتر دچار تزلزل و دگرگونی خواهد شد. متأسفانه برخی از والدین پسر خود را تا دوران نوجوانی رها می کنند و بعد از آن بدون آنکه در کودکی غیرت ورزیدن را به او آموزش داده باشند، توقع دارند که فرزندشان، پسری عفیف و با غیرت باشد.

حضرت علی(علیه السلام) خطاب به فرزندش امام حسن مجتبی(علیه السلام) فرموده اند: قلب کودک نورس مانند زمین خالی از بذر و گیاه است، هر تخمی که در آن افشانده شود به خوبی می پذیرد و در خود می پرورد. فرزندم؛ از دوران کودکی تو استفاده نمودم و خیلی زود در پرورش تو قیام کردم پیش از آن که دلِ تربیت پذیرت سخت شود و مطالب گوناگون، عقلت را اشغال نماید. (نهج البلاغه، نامه امام علی(ع) به امام حسن مجتبی(ع))

بنابراین لازم است از دوران کودکی مفاهیم دینی و ارزشی را به کودک خود آموزش دهید تا بنیان های فکری او از ابتدا به درستی شکل بگیرد.

۳- مراقب نوع پوشش و رفتارهای خصوصی خود با همسرتان باشید!

بهتر است از حدود ۲سالگی در نوع پوشش خود در خانه دقت کنید. مادران بهتر است لباس های خیلی باز استفاده نکنند، درست است که کودک دو ساله متوجه تفاوت های جنسیتی نمی شود اما از آنجا که پوشیده بودن را به عنوان یک ارزش باید درک کند، لازم است در محیط خانه و از طرف والدین حد معقولی از پوشش را ببیند. علاوه بر اینکه با رعایت پوشش مناسب توسط والدین، کودک خردسال زودتر از سن خود، متوجه جنبه های متفاوت جسمانی زن و مرد نخواهد شد.

همچنین والدین باید بیش از پیش مراقب رفتار زناشویی خود در مقابل فرزندان باشند و نیز در رفتار با محارم و نامحرمان در داخل و بیرون از منزل بیشتر مراعات کنند. حتی فیلم هایی که می بینند بصورت مستقیم بر حیا و غیرت کودک تأثیر می گذارد.

پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «اگر مردی با زنش بیامیزد و در خانه، کودکی بیدار باشد و آن دو را ببیند و یا صدای نفس زدنشان را بشنود، آن کودک هرگز رستگار نخواهد شد.» (اسلام و روان شناسی، ص ۱۰۰)

احادیثی از این دست نشان می دهد روابط همسران در خانواده تا چه حد بر سلامت اخلاقی کودکان تأثیرگزار است که متأسفانه برخی والدین با سهل انگاری در رعایت این حریم ها، آسیب های جبران ناپذیری را به فرزند خود وارد می کنند. بسیاری از مطالعات نیز نشان می دهد ریشه ی انحرافات جنسی افراد ناشی از عدم آگاهی والدین بوده است.

۴- پدرها در تربیت پسر با غیرت، مسئول ترند!

غیرت از جمله صفات مردانه محسوب می شود، لذا ارتباط های بیشتر پدر با پسر سبب می شود ناخودآگاه پسر صفات مردانه را از پدر یاد بگیرد. از حدود ۳ سالگی خوب است که پدر متولی بیشتر امور فرزند پسر باشد، از آن جمله حمام کردن کودک است که باید بر عهده پدر باشد تا پسر حتی در مواردی از مادر خود شرم داشته باشد.

به طور کلی از این سنین به بعد، پدر باید به تربیت کودک پسر توجه ویژه داشته باشد. در هیأت ها و مهمانی های فامیلی بهتر است پدر عهده دار رسیدگی به امور فرزند پسر باشد و او را با خود به محافل مردانه ببرد.

 پدر خانواده می تواند گاهی به کودک پسر مسئولیت هایی بدهد که او را نسبت به داشتن صفات مردانه ترغیب نماید، برای مثال در موقعیت هایی خاص به او بگوید که “وقتی من نیستم شما باید مراقب خواهر کوچکتر خود و یا مادر خود باشی.” همچنین گاهی پدر در مقابل کودک خود، حجاب مادر را ستایش کند و از روی محبت نشان دهد که حجاب مادر چقدر برایش مهم است.

یک پدر می تواند با کمی دقت و مطالعه در این خصوص، غیرت مردانه را به دور از افراط و تفریط و مناسب با درک و فهم کودک، در او پرورش دهد. در عین حال اجازه دهد تا کودک بچگی کرده و دوران کودکی خود را با آرامش و لذت سپری نماید.

۵- با تأتر بازی کردن برای کودکتان، غیرت را به او آموزش دهید!

همه ی کارشناسان خانواده بر این باورند که رفتارهای والدین اثر مستقیم بر تربیت کودک می گذارد. کودک عیناً همه ی رفتارهای والدین و اطرافیان نزدیک را یاد می گیرد و به همان شکل انجام می دهد. به دلیل این ویژگی فطری که در کودکان وجود دارد، یک روش مؤثر برای آموزش دادن به کودک این است که پدر و مادر برای کودک خود تأتر بازی کنند، بدین معنی که برای آموزش دادن یک رفتار خاص به او، بدون اینکه مستقیم و بصورت زبانی به او آموزش بدهند، با هماهنگی یکدیگر آن رفتار را طوری انجام دهند که کودک شاهد آن باشد و در قالب گفتگوهایی که با هم دارند، آموزش های لازم را به او بدهند.

۶- پسرتان را به مجالس زنانه نبرید!!

مادران باید به این نکته بیشتر توجه داشته باشند. معمولا از سن ۴-۵ سالگی بهتر است پسرتان را به مجالس زنانه نبرید. نحوه ی پوشش خانم ها در ذهن او باقی می میاند و بطورکلی با توجه به سبک پوشش هایی که امروزه رواج پیدا کرده، دیدن آنها برای یک پسربچه و تکرار شدن آنها می تواند قبح بدپوششی را درنظرش بشکند. دیدن این مناظر می تواند بر شکل گیری غیرت پسرتان اثر منفی بگذارد و به تدریج او را نسبت به بدحجابی بی تفاوت کند، چیزی که امروزه بسیاری از مردان جامعه گرفتار آن شده اند.

همچنین مادران بهتر است از حدود ۶ سالگی، پسر خود را حتی به مجالس مذهبی بانوان هم نبرند تا کودک یاد بگیرد که از این پس باید به مجالس مردانه برود. می بایست این تصمیم را با زبانی دوست داشتنی و دادن حس مردانه به پسر خود به او توضیح دهید، تا او نیز از این که مادرش او را همراه خود نمی برد، احساس خوشایندی داشته و آن را نشانه ای از بزرگ شدن بداند. هیچ یک از این موارد نباید با تندی و اجبار همراه باشد تا دلزدگی برای کودک ایجاد نکند.

۷- نامی برای پسرتان انتخاب کنید که او را غیور جلوه دهد!

نام تأثیر مستقیم بر شکل گیری شخصیت فرد دارد، البته واضح است که نام خوب به تنهایی نمی تواند کسی را تربیت نماید، چه بسیار افراد بزه کار که اسامی مقدس بر روی آنها گذاشته شده اما در زندگی به آن شخصیت رجوع نکرده اند. اما برای والدینی که بخواهند فرزندشان در مسیر درست زندگی قرار بگیرد، انتخاب نام مناسب یک قدم مأثر در این راه است که در کنار آن با رعایت اصول تربیتی دیگر، بسیار اثربخش خواهد بود.

برای ما شیعیان و کسانی که می خواهند فرزندان صالحی تربیت کنند، شایسته است برای فرزندان خود نام هایی انتخاب نماییم که خود معرف الگو و راهنمای زندگی برای فرزند باشد. روایات متعددی نیز در این زمینه وجود دارد که اهمیت انتخاب نام نیک را نشان می دهد. امام باقر (علیه السلام) در این‌باره می‌فرمایند: «راست‌ترین نام‌ها آن است که بر بندگی الهی دلالت کند و برترین نامها، اسامی پیامبران است.» (اصول‌کافی، ج۶، ص۱۸)

حتی اگر والدین نمی خواهند نام مذهبی برای فرزند خود انتخاب کنند بهتر است نامی را بر روی او بگذارند که جنبه غیرت و اقتدار مردانه را در نوجوانی و جوانی برای او جلوه دهد، تا فرزند را به سمت ویژگی های مردانه سوق دهد و از انتخاب نام های سبک برای پسر به شدت پرهیز کنند.

در آخر لازم به ذکر است شاید بیان برخی از این مسائل در دورانی که بسیاری از حریم ها از بین رفته است برای برخی از والدین بی اهمیت جلوه کند، اما امروزه شاهدیم که بسیاری از والدین از اینکه فرزند پسر یا دخترشان رفتارهای نامتعارف و دور از اخلاق از خود بروز می دهد، رنج می برند. در واقع ریشه بسیاری از این نا هنجاری ها در تربیت نادرست خود والدین وجود دارد، که در آموزش نکات مربوط به حیا، عفاف، غیرت و مردانگی سهل انگاری کرده اند. امید است والدین با یک بازنگری مجدد و دلسوزانه در روش های تربیتی خود و از آن مهم تر با رعایت دقیق تر حریم محرم و نامحرم توسط خود، بتوانند دخترانی با حیا و پسرانی با غیرت تربیت نمایند.