مادر ارجمند * اُمِّ فَرْوِة *(سلام الله علیها)

انسان دارای مسئولیت های زیادی است که باید آنها را بشناسد و به آنها عمل کند از جمله مسئولیت‌هایی که اسلام به آن تأکید دارد مسئولیت پدری است. در اسلام پدر دارای مقام ارجمند و چهره‌ای برجسته و مورد احترام است و شأن پدر و مادر پس از شأن خدا ذکر شده است.

مسئله پدری و عهده داری سرپرستی فرزندان، مسئولیتی خطیر و موفقیت در آن مستلزم آگاهی، فداکاری و اخلاق و اعتقاد است. به فرموده پیامبر پدر مسئول است. او مسئول است اعتماد را درون خانواده بیاورد، مراقب فرزندان باشد و زمینه را برای استقلال و آزادی فراهم و مخاطرات را از آنها دور سازد.

«تربیت سفری است که از دوران کودکی آغاز و هدف آن، شکوفا ساختن استعدادهای کودک است. تربیت مجموعه رفتارهایی است که روابط ما را شکل می‌دهد»

«تربیت عبارت است از رشد دادن یا فراهم کردن زمینه رشد و شکوفایی استعدادها و به فعلیت رساندن قوای نهفته یک موجود».

تربیت در خانواده سنتی و جدید

اساسا در خانواده های سنتی و قدیمی و خانواده های جدید، نقش هایی که افراد به عهده دارند، با یکدیگر متفاوت است. در خانواده های سنتی، پدر نقش اساسی و حیاتی خانواده را به عهده داشت و مدیر تولید خانواده بود و محل زندگی و محل کارش به هم نزدیک بود. بنابراین نظارت بیشتری بر خانواده داشت، اما امروزه تغییرات زیادی در نقش افراد خانواده به وجود آمده است، محل کار و زندگی از هم دور شده اند و عملا پدر نمی تواند مدت زیادی را با خانواده و فرزندان سپری کند.

وجود پدر و حضور او برای رشد عاطفی کودکان اهمیت دارد. در رابطه بین پدر و فرزند، کیفیت رابطه بسیار مهم‏تر از میزان کمی آن می‏باشد. همچنین تحقیقات نشان می‏دهند که نبود رابطه موزون بین پدر و فرزندان برنتیجه تحصیلی و آزمون‏های هوشی فرزندان به خصوص پسران اثرات منفی دارد و این که حضور پدر و کیفیت رابطه او با کودک، برای تشکیل خود پنداره، عملکرد شخصیت و رضایت کلی کودک از زندگی کمک بزرگی می‏باشد.

اسلام و احترام پدر

اسلام برای پدرانی که وظیفه خود را به درستی انجام می دهند، ارزش و احترام خاصی قائل است. این ارزش و احترام به حدی است که در آیات قرآن پس از انجام وظیفه عبادت و احترام به خدا و اطاعت از فرمانش از لزوم احترام به والدین یاد شده است.و لذا بر فرزندان لازم است که حکم پدر را رعایت کنند و بدون اجازه او، جز در واجبات کاری انجام ندهند. همچنین فرزندان وظیفه دارند بال رحمت و عنایت خود را در زیر پای پدر و مادر بگسترانند و با دلسوزی و محبت در همه حال رعایت احترام آنها را داشته باشند و از هر کاری که موجب تکدر خاطر آنها می شود حتی‌گفتن«اف» به شدت پرهیز کنند.

اهمیت پدر در جنبه الگویی

کودک در مسیر رشد از افراد بسیاری اثر می پذیرد و تحت تأثیر دیده ها و شنیده‌های بسیاری است. همه ی آنهایی که اطراف او هستند و به نحوی در او اثر دارند مدل و الگوی کودکند. اما پدر از همه ی آنها مهمتر ومۆثرتر است و این اهمیت و تأثیر تا سنین نوجوانی همچنان بر جای خویش است.

رفتار پدر در سنین خردسالی فرزند برای او همه چیز است: درس، اخلاق، تربیت ، سازندگی یا ویرانگری. طفل همه چیز را از او کسب می کند: محبت، شفقت، وفاداری، خلوص و صفا، رشادت و شهامت، ادب و تواضع، عزت نفس، سجایای اخلاقی، درستکاری، پشتکار، سربلندی، شرافت و صداقت و ….

این امر آن چنان از نظر روانشناسان تربیتی گسترش دارد که برخی از آنها رفتار فرزندان را انعکاسی از رفتار پدران دانسته اند و گفته اند: تو اول کودک خود را به من بنمای تا بگویم تو که هستی. نحوه استدلال پدر، به کارگیری وسایل و ابزار، کینه‌توزی و خودخواهی او و… همه در کودک مۆثر است.

براین اساس پدران در برابر شخصی خود مسئولند. و با افکار و رفتارشان کودک را جهت می دهند، و موجبات رشد و یا سقوط فرزندان را فراهم می آورند.

نقش اجتماعی و اخلاقی پدر

انسان موجودی اجتماعی است. به این معنا که در اجتماع زندگی می کند و در آنجا به مرحله رشد و کمال می رسد. در سنین کودکی هیچ چیز بهتر از آموزش عملی نیست. پدر وظیفه دارد از راه عمل کردن به کودک یاد دهد که چگونه باشد و به چه صورتی عمل کند. در مواردی می تواند از داستانها و قصه ها استفاده کند و به صورت غیر مستقیم فرزندان را آموزش دهد و گاهی نیز می تواند به صورت مستقیم آموزش دهد. توجه با این نکته ضروری است که راه آموزش در سنین مختلف یکی نیست. راه آموزش در خردسال باید از طریق جملات کوتاه باشد و در پایان دوره کودکی می‌توان آموزش را با عمل، آمیخته کرد.

زندگی کودکان تحت تأثیر پدرانی که از نظر عاطفی حضور دارند، برای فرزندان خود ارزش قائل می‌شوند و در ناراحتی ها و نگرانی ها می توانند فرزندانشان را آرام کنند بسیار بهتر می شود اما در عوض پدرانی که خشونت می ورزند، وعیب جو هستند، فرزند خود را آسیب می رسانند.

در امر تربیت کودکان پدر و مسئول مستقیم تربیت اسلامی فرزندان خویش و مسئول عواقب نیک و بد آنهاست پدر مسئول دادن آگاهی های لازم و پرورش فرهنگی فرزندان است. از نظر کودک اوست که همه چیز را می داند، به همه سئوالات پاسخ می گوید. از هر واقعه ای، در هر جا که اتفاق افتد خبر دارد و بالاخره اوست که دریچه ای از اطلاعات را به روی کودک می گشاید.

شاید تصور کودک از پدر اغراق آمیز باشد ولی در کل این نکته درست است که افراد بزرگسال واجد اطلاعات و تجاربی هستند که کودکان فاقد آنند و اگر آنها از کودک مضایقه نمایند از موقعیت شایسته و مناسبی محروم می گردند پدر در این رابطه متعهد انجام نقشی است که دیگران از آن عاجزند.

اگر پدری فقط به اندازه ی 30 درصد مادر برای آموزش، تربیت و بازی کودکش وقت بگذارد، آنگاه این کودک دو برابر کودکانی که پدرشان خود را از تربیت کودک معاف می دانند، فرصت رشد دارد.

کم رنگ شدن نقش پدر در تربیت فرزندان

همانند سازی پسران برای گرفتن نقش جنسیتی پسرانه یا مردانه در آینده تا مقدار زیادی به الگویی که از پدر می گیرند، متکی است و پدر به طور مستقیم و غیر مستقیم، نقش مهمی در تربیت فرزندان پسر دارد و الگویی بارز به حساب می آید. به این ترتیب واضح است نظام ارزشی، شخصیت، رفتار و منش فرزندان پسر براساس الگوپذیری از پدر است. در مورد دختر نیز همین وضعیت وجود دارد. دختر قرار است طبق تعریف جامعه نقش یک همسر را ایفا کند وپدر برای او الگویی است که براساس این الگو، دنبال همسر خواهد گشت. به خصوص تأثیر پدر در سن نوجوانی و پسر بسیار چشمگیر و قابل ملاحظه است.

پیشنهادات

به پدران توصیه می کنیم که هنگامی که از کودک دور هستید، نشانه هایی از خود به جا بگذارید، مثلا عکس هایی از خودتان یا نوارهایی با صدای خودتان، که شعر یا داستانی را برای کودک خوانده اید، برایش به جا بگذارید.

در زمان عدم حضور مادر با کودکتان پدرانه بازی کنید، بازی هایی را انتخاب کنید که با آنچه در حضور مادرش با او انجام می دهید، تفاوت داشته باشد. این کار باعث می شود که کودک خصوصا در سال های اول زندگی که نسبت به غیبت مادرش بسیار حساس است، راحت تر بتواند مراقبت شما را بپذیرد.

پدر در عین قدرت نمایی و اقتدار باید به گونه ای عمل کند که کودک از او تصور عدالت توأم با مهر داشته باشد.

- امتیاز و برتری خود را نسبت به فرزند، در سایه قدرتمند بودن نداند، بلکه در سایه ابتکار و دانایی بداند.

- باید روابطش را براساس احترام و پذیرش و موقعیت او قرار دهدو مراقب رفتارش باشد.

- باید پدر کاری کند که فرزند همیشه مشتاق دیدارش باشد، نه اینکه از او بگریزد.

- پدر باید به فنون و روشهای تربیت آگاه باشد و برای تربیت فرزند وقت بگذارد.

آری، در روزگاری که کودکان خلاق ما با اینترنت و بازی‏هی کامپیوتری عجین شده و شاید بیشتر از ما بدانند و بفهمند و در زمانه‏ی که نوجوانان ما رُمان‏ها و کتاب‏های گوناگونی می‏خوانند و توسط سیت‏هی گوناگون علمی و غیرعلمی از دنیی اطراف خود اطلاعات بسیاری کسب می‏کنند، جای تعجب نیست اگر کارهی عجیب و رفتارهی غریب‏شان، ما را عصبی و سردرگم کند و سبب مشاجره‏های لفظی و فیزیکی زیادی بین ما گردد! و همچنین شریط پدران را به توجه بیشتر و ارتباط نزدیک عقلی و عاطفی با فرزندانشان موظف‏تر از معمول می‏کند.

به امید روزی که تمام پدران، رعایت مواردی را که قبل از انعقاد نطفه، زمان جنینی و … می باشد را رعایت کرده تا نسلی سالم را تحویل جامعه دهند.

منبع: تبیان