مادر ارجمند * اُمِّ فَرْوِة *(سلام الله علیها)

 رفتار طبیعی کودک  به رشد هیجانی ، جسمانی ، شخصیتی و سن او بستگی دارد. به رفتار یک کودک زمانی مشکل گفته میشود که با انتظارات والدین تناسب نداشته باشد یا اینکه به طورآشکار مخرب باشد . رفتار طبیعی یا سالم یک کودک معمولا" به واسطه محیط اجتماعی وفرهنگی ورشدی او مشخص میشود . شناخت انتظارات بجا از رفتار کودک که با سن او هم متناسب باشد به ما کمک می کند که رفتار بهنجار را از رفتار نابهنجار   تشخیص دهیم.              

 از دست ما والدین چه کمکی جهت تغییر رفتار کودک بر می آید؟
  کودکان دوست دارند رفتارهایی را که برای ان پاداش دریافت کرده اند را ادامه دهند واز رفتارهایی که به خاطرانها مورد بی توجهی قرار گرفته اندخود داری کنند . ثبات و یکپارچگی واکنش شما به یک رفتار بسیار حائز اهمیت است . چون پاداش و توبیخ یک رفتار واحد ( در زمانهای مختلف کودک را دچار سردرگمی ) می کند . وقتی که رفتار فرزند شما مشکل افرین است سه گزینه پیش روی شما قرار دارد:
 الف - متقاعد می شوید که مشکلی در کار نیست چون رفتار کودک با سن او متناسب است.
 ب - از طریق نادیده گرفتن وتنبیه سعی می کنید مانع بروز ان شویدج- اینکه به واسطه پاداش و تقویت ترجی می دهید در فرزندانتان رفتار جدیدی را شکل دهید.
چگونه می توانیم از بروز رفتار اشتباه فرزندانمان جلوگیری کنیم؟
  بهترین راه جلوگیری از رفتار ناخواسته کودکان، نادیده گرفتن ان رفتار است . این شیوه در یک برهه از زمان بیشترین کارایی را دارد ، هنگامی که می خواهید رفتاری ، بلا فاصله متوقف شود می توانید از روش < محرومیت موقتی ) استفاده کنید.
 چگونه روش محرومیت موقت را به کار ببریم؟
  از قبل تعیین کنید که چه رفتارهایی منجر به محرومیت موقت خواهد شد . معمولا" برای قشرق پرخاشگری یا رفتار مخاطره آمیز از این روش استفاده می کنند . برای محرومیت موقتی مکانی را انتخاب کنید که برای کودک نه خوشایند است و نه خیلی ترس اور مانند: ساکت نشستن روی صندلی یا گوشه ای از پارک بچه . وقتی هم که خارج از منزل هستید از مکانهایی مانند ماشین و ایستادن در کنار صندلی پارکی که در آن نشسته اید برای محرومیت موقتی استفاده کنید.

وقتی که رفتار غیر قابل قبولی از او سر می زند بگویید که رفتارت غیر قابل تحمل است و هشدار دهید که اگر به رفتارش ادامه دهد و نخواهد از کاری که می کند دست برندارد از محرومیت موقتی استفاده خواهید کرد . خونسردی خود را حفظ کنید وبه کودک چپ چپ نگاه نکنید. اگر دیدید که او به رفتار اشتباه خود ادامه می دهد. به ارامی اورا به مکان بازداشت موقت ببرید اگر امکان دارد برای کودک مشخص کنید که چه مدت در محرومیت خواهد بود . با این کار او متوجه خواهد شد که زمان محرومیت چه وقت تمام خواهد شد .

زمان محرومیت موقتی باید کوتاه باشد معمولا" یک دقیقه به ازای هر سال سن وبلافاصله از زمانی شروع می شود که کودک به محل محرومیت برده می شود یا از زمانی شروع می شود که کودک ساکت می شود . شما باید در موقعیتی قرار بگیرد که صدای کودک ساکت می شود . شما باید در موقعیتی قرار بگیرید که صدای کودک به شما برسد اما او نباید از این مسئله اگاه باشد. اگر فرزند شما موقعیت محرومیت را ترک کرد شما به ارامی و نه با ترش رویی به مکان مورد نظر برگردانید و زمان را مجددا" تعیین کنید. هنگامی که زمان محرومیت به پایان رسید اجازه دهید او از ان موقعیت خارج شود. رفتار نامناسب او را به رخش نکشید اما در جستجوی راههایی باشید که رفتارهای مناسب اورا مورد تقویت و پاداش قرار دهید.                                      
 چگونه می توانیم یک رفتار جدید و مطلوب را در کودک مان تقویت کنیم؟
   یکی از راههای تقویت و تشویق رفتار مناسب در کودکان به کار گیری نظام پاداش دهی است . این شیوه که در کودکان بالای دو سال قابل استفاده است کارایی بسیار بالایی دارد برای اینکه این شیوه موثر واقع شود به دو ماه زمان نیاز دارد، رفتار کودک را یادداشت کرده وبه خاطر بسپارید شکیبایی خودتان را حفظ کنید و مطمئن باشید اینگونه عمل کردن به شما کمک شایانی خواهد کرد.

یکی دو تا از رفتارهای کودکتان را که دوست دارید تغییر دهید ، انتخاب کنید ( مانند عادات خوابیدن ، مسواک زدن و جمع و جور کردن اسباب بازی ها ) پاداشی را در نظر بگیرید که برای او لذت بخش است . مثال از پاداشهایی خوب عبارتنداز : خواندن یک داستان اضافی هنگام خواب ، به تاخیر انداختن زمان خواب کودک به مدت نیم ساعت ، یک غذای حاضری که بچه دوست دارد ، یا برای کودکان بزرگتر می توانید امتیازاتی بدهید تا بتوانند از ان امتیازات جهت تهیه اسباب بازی های مورد علاقه خود استفاده کنند .

 این امتیازات میتوانند مبلغ کمی پول یا هر چیز دیگری که مناسب شرایط کودک شماست باشد . علت پاداش دادن واینکه چه رفتاری را از کودک خود انتظار دارید به او توضیح دهید . برای مثال بگویید اگر قبل از تمام شدن برنامه تلویزیون لباس خواب خود را بپوشی و مسواک بزنی می توانی نیم ساعت بیشتر بیدار بمانی لازم به ذکر است که در هر زمان یک رفتار را در نظر بگیرید اگر کودک شما انچه که می خواهید انجام داد به او پاداش بدهید .

اگر ضرورت ایجاب کرد در انجام ان کار به اوکمک کنید . اما خودتان را زیاد درگیر نکنید چون هر گونه توجه از جانب والدین حتی توجهات منفی برای کودکان بسیار پاداش دهنده است ، انها ممکن است ترجیح دهند بیشتر از هر پاداشی توجه والدین را به خود جلب کنند مانند پنج دقیقه دیگر مانده که وقت بازی تمام شود . برای شما که می خواهید رفتار جدیدی را برای فرزندتان بیاموزید بسثیار مفید خواهد بود . این سیستم به شما کمک می کند از به کار گیری خشونت اجتناب کنید وبدین طریق کودک شما تنبیه نمی شود هر چند رفتار مورد انتظار شما را بجا نیاورده باشد و به سادگی پاداش هم بدست نمی اورد . بهترین روش پاداش دهی به کودکان کدام است؟
 بهترین روش برای جلوگیری از وقت تلف کردن کودکان چیست؟
 از کودک بخواهید کاری را انجام دهد برای این کار زمانی را تعیین کنید . اگر کودک کارش را قبل از تمام شدن زمان مقرر به اتمام رساند به او پاداش دهید . در کل وقت داده شده به کودک برای انجام وظیفه محول شده زمان متناسب را در نظر بگیرید وپنج دقیقه هم به سر جمع وقت داده شده بیفزایدصحیح ترین رفتار با بازی با کودک بیاموزید. فهرستی از رفتارهای مناسب را در قالب یک جدول تهیه کنید و وقتی کودک رفتار صحیح را انجام داد به او یک ستاره بدهید. بعد از اینکه کودک چند تا ستاره کسب کرد ( با توجه به سن کودک ) به او پاداش بدهید .

نمرات خوب نمرات بد ( بهترین روش برای کودکان مشکل دار و پیش فعال است .) در ازای انجام هر کار یا رفتار مناسب در جدول یا کف دست کودک یک نمره بگذرایید . برای مثال اگر می بینید فرزندتان به ارامی بازی می کند و یا به حل یک مسئله مشغول است بدون انکه با کسی درگیر شود ، یا اسباب بازیهایش را جمع و جور می کند ، یا کتاب می خواند شما می توانید در جدول برای او یک نمره مبذول کنید .

اگر شما به شیوه ای که گفتیم عمل کردید زمانی به کودک پاداش می دهید که رفتار مناسب او بیشتر از رفتار منفی اش باشد . ایجاد لحظات ارامش ( این مورد معمولا" برای زمانی که در حال تهیه غذای شام هستید مناسب است ) از کودک بخواهید به تنهایی و یا با یک خواهر و یا برادر به ارامی بازی کند ( به مدت سی دقیقه ) مرتبا" به او سر بزنید ( هر دو پنج دقیقه با توجه به سن کودک)وقتی که آنها ساکت هستند و یا به آرامی بازی می کنند برای هرچند دقیقه به آنها یک پاداش یا یک امتیاز ( ستاره ) بدهید. به تدریج فاصله ها را افزایش دهید ( به جای اینکه هر دو یا پنج دقیقه به کودک سر بزنید در هر سی دقیقه اورایک بار چک کنید) ولی برای هر دوره از زمان که کودک ساکت است یا به آرامی بازی می کند پاداش داده و آن را قطع نکنید .

چه کمک های دیگری از دست ما برای ایجاد رفتارهای مطلوب در کودکمان بر می اید؟

لیست کوتاهی از قوانین اساسی خانواده را تهیه کرده و آنها را با فرزندانتان مرور کنید . از به کار گیری مشاجرات شدید و موقعیتهای منتهی به شکست بپرهیزید . وقتی فکر می کنید واکنش افراطی از خود نشان می دهید بهتر این است که عقل سلیم را در مشکل گشایی و حل مسئله به کار ببرید. حتی اگر مجبور شوید در روش تنبیه و پاداش دادن خودتان را نامتعادل و دو گانه عمل کنید ولی تا انجایی که امکان دارد از این الگوی تربیتی اجتناب کنید چون کودکتان را دچار سردرگمی می کنید.

شخصیت واقعی فرزندتان را بپذیرید . او خجالتی ، اجتماعی، کم حرف، پر حرف یا فعال است . اساس واقعی شخصیت خیلی قابل تغییر نیست و خیلی نمی توان ان را تغییر داد . سعی نکنید موقعیتی را بوجود آورید که فرزندتان شما را بد عنق کند. چنین موقعیتهایی عبارتنداز تحریک بسیار شدید ، خستگی و کسلی بیش از حد . در مقابل دیگران از فرزندتان انتقاد نکنید رفتار بد کودک را به توضیح داده و تفهیم کنید . اما به شخصیت او بر چسب نزنید زمانی کودکان را مورد تعریف و تمجید قرار دهید که لایق آن باشند کودکان خواهان و محتاج توجه والدین هستند . سعی کنید آنها را با ملاطفت نوازش کنید.                    

منبع:moshavereh.kiau.ac.ir