مادر ارجمند * اُمِّ فَرْوِة *(سلام الله علیها)

حرکات کودک در بدو تولد فقط به یک سری لولیدنها و وول خوردنهای ناهماهنگ و غیر ارادی محدود می‌شود، اما او کم کم و تا 18 ماهگی، مهارتهایی را بطور ناخودآگاه یاد می‌گیرد که به کمک آنها در مدت زمانی کوتاه به کوچولویی کار کشته و ماهر  مبدل خواهد شد.

اگر به دستهای کودکتان پس از تولد دقت کنید، می‌بینید که او آنها را دائما به صورت یک مشت محکم جمع می‌کند، بطوری که اگر انگشت دستتان را داخل مشت او کنید، چنان آن را محکم می‌چسبد که گویی پنجه‌هایی فولادین انگشت شما را به دام انداخته! ...

از تولد تا سه ماهگی

تمام کودکان با آن مهارت و فن "گرفتن" شگفت انگیز به دنیا می‌آیند که به آن "رفلکس مشت" می‌گوییم. این رفلکس تا حدو که کودک پس از آن قادر به باز و بسته کردن انگشتان دستهایش می‌شود، ادامه دارد.

در این مرحله می‌توانید اسباب بازیهای سبک را به دستش بدهید تا او به آنها چنگ زده و در دست خود نگاهشان دارد.

کودک زمانی دستهایش را کشف می‌کند و کمی به آنها توجه نشان می‌دهد که کم کم شروع به باز کردن مشتهایش می‌کند و تازه این موقع است که او به وجود انگشتان دست پی برده و با باز و بسته کردن آنها و چنگ زدن و آنها ، احساسشان می‌کند.

البته این نکته را هم بدانید که کودک در این مرحله قادر نیست با دقت به انگشتان دستش نگاه کند و آنها را به درستی تشخیص دهد، چون هنوز آن هماهنگی لازم بین "دیدن" و "دسترسی پیدا کردن به چیزی" در او بوجود نیامده است.

در این سن ، کودک یک شی را به خوبی در دستش نگه می‌دارد، اما تلاش چندانی برای خوب تماشا کردن آن انجام نمی‌دهد.

دانشمندان مدتی است به این نتیجه رسیده‌اند که صدای یک اسباب بازی در جلب نگاه یک کودک به سوی دستهایش نقش مهمی را ایفا می‌کند.

به عنوان مثال اگر یک جغجغه به دست کودکتان بدهید، چشمان او صدای جغجغه را دنبال کرده و باعث می‌شود او دستهایش را کشف کند و همین کشف ، شروع هماهنگی میان چشم و دست است.

طبق گفته "پنه لوپه لیچ" کارشناس مراقبتهای کودکان ، در این مرحله استفاده از اسباب بازیهای خوش دست آنهایی که می‌توان آسان بدست گرفت.

سبک و صدادار از اهمیت بیشتری برخوردارند چرا که این نوع اسباب بازیها چشمهای کودک را مستقیما به سوی دستهایش جلب می‌کنند و باعث می‌شوند رابطه قوی میان کودک و دستهایش ایجاد شود.

سه تا شش ماهگی

کودک در این سن به خوبی با دستهایش آشنا شده و آنها را می‌شناسد، حتی موقعیت مکانی انگشتان دست را تشخیص داده و می‌داند که کارشان چیست. گرچه حرکات دستهای کودک در قاپیدن و نگهداری اسباب بازیهای آویزان و متحرک هنوز تا حدودی ناهماهنگ و نامتعادل است. در این مرحله از رشد ، دستهای کودک کم کم راه خود را به سوی دهان نیز پیدا می‌کند.

در حدود چهار ماهگی ، کودک شروع به کسب هماهنگی لازم ما بین حرکات دست و چشم می‌کند، به عبارت ساده‌تر ، او دستهایش را به خوبی می‌شناسد و می‌داند چطور آنها را بکار بیندازد و کجا از آنها استفاده کند.

استفاده از دستها برای یک فرد بزرگسال کار ساده و پیش پا افتاده‌ای است، اما برای یک کودک کنجکاو شیوه و عملکردی پیچیده است.

کودک وقتی شیئی را می‌بیند و تصمیم می‌گیرد آن را در دست بگیرد، اول فاصله آن را تخمین می‌زند، بعد دستهایش را به سوی آن دراز می‌کند تا وسیله مورد نظر را به چنگ آورد.

در مراحل اولیه ممکن است در انجام این کار موفق نشوید، اما با تمرین و ممارست زیاد بالاخره کارایی لازم را به دست می‌آورد و حتی پس از گذشت چند ماه می‌تواند با قاطعیت پیش خودش حدس بزند که آن شی قابل دسترسی هست یا نه! ... .

شش ماهگی تا یک سالگی

کودک در این بلند کردن اسباب بازی و در دست گرفتن آنها را به خوبی یاد گرفته است، اگر به حرکات دستش توجه کنید می‌بیند که او انگشتان دستش را بازی می‌کند و وقتی اسباب بازی را لمس کرد، انگشتان دستش را دور آن حلقه کرده و جمع می‌کند، پس یاد گرفته که اجسام را چگونه از زمین بلند کند. علاوه بر آن، به خوبی یاد گرفته که اشیا را در دستانش به گردش در آورده و از این دست به آن دست بدهد حتی با دستش اسباب بازیها از روی زمین بردارد.

در این مرحله، حس و انگیزه لمس کردن اجسام در کودکان به صورت یک بازی مهیج و تحریک کننده در می‌آید و از آنجایی که دنیایی از ناشناخته‌ها مقابل رویش قرار دارد او باید آنها را کشف کند، پس تعجبی ندارد که کودکتان در خانه شروع به گشت و گذار کرده و به تمام سوراخ و سنبه‌ها سرکشی کند، بلکه چیز تازه‌ای پیدا کند و آن را در دست بگیرد، از اینرو بهتر است اجسام متفاوت با بافتهایش مختلف در اختیارش بگذارید تا حس کنجکاوی اش ارضا شود.

یک سالگی تا 18 ماهگی

حرکات دست در سنین ما بین 13 الی 15 ماهگی وارد مرحله جدیدی می‌شود که ما اسم آن را "رفلکس گازانبری" گذاشته‌ایم، یعنی کودک با اصلاح مرحله "قاپیدن ساده اجسام" از انگشتان دستش برای برداشتن اجسام بسیار ریز مثل تیله استفاده می‌کند. به عبارت بهتر، او می‌تواند به کمک شستشو و یکی دیگر از انگشتانش، تیله را از روی زمین بردارد. این شیوه کم کم به او کمک می‌کند تا لباسهایش را خودش بپوشد و دکمه هایش را ببندد، مداد یا خودکار را در دست بگیرد، کشوها را باز و بسته کند و به مرور با قاشق و چنگال غذا بخورد.

رشد