مادر ارجمند * اُمِّ فَرْوِة *(سلام الله علیها)

مراسم ازدواج در سودان دارای آداب و رسوم سنتی خاص به خود است که برخی از این رسوم با گذشت زمان، جهانی شدن، توسعه تکنولوژی و پیشرفت‌های علمی تحت تاثیر قرار گرفته و یا از بین رفته است اما این رسوم همچنان در روستاها و شهرستانها کماکان پابرجاست و هنوز جایگاه خود را از دست نداده است.

معمولاً در سودان وقتی دختر به سن 'سیزده سالگی' رسید مورد توجه خواستگاران قرار می گیرد؛ در این سنن دختران کمتر از خانه خود خارج می شوند و این به معنای آن است که به سن ازدواج رسیده است و می توان برای خواستگاری آن دختر پیش قدم شد.

مراسم خواستگاری در سودان مقدمات فراوانی دارد که خانواده داماد و عروس باید نسبت به آنها آگاهی و اطلاّع داشته باشد.

قاعده کار بدین شکل است که ابتدا یک نفر از خانم های خانواده داماد برای آگاهی از خصوصیات دختر شروع به تحقیق و پرس وجو می کند و چنانکه فرد مناسبی برای ازدواج پیدا کرد، به اطلاع خانواده داماد می رساند.

پدر داماد موضوع را با پدر عروس در میان می گذارد و خانواده دختر هم برای مشورت و تحقیق چند هفته ای فرصت می خواهند. آنها بعد از مشورت با بزرگان فامیل در صورتی که از بین بستگان دختر، کسی برای ازدواج دختر پیش قدم نشده باشد موافقت خود را اعلام می دارند. این موافقت با عبارت معروف 'مبارک و هزار مبارک، دختر به شما دادیم تا دختر شما و همسر پسرتان بشود' بیان می شود.

** فتح الخشم

بعداز اینکه خانواده عروس موافقت خود را اعلام کرد ، برای احترام به 'مادر عروس ' مبلغی قابل توجهی پول بعنوان هدیه پرداخت می شود، که به این رسم 'فتح الخشم' یا همان 'زیر لفظی' گفته می شود.

خانواده داماد هم چیزی به نام'شیله' برای خانواده عروس تقدیم می کنند و آن مبلغی است که به عنوان 'مهر عروس' تعین می شود و شامل البسه، عطر، طلا و تمام مواد اولیه یک زندگی مشترک است.

بعد از 'شیله' مراسم روز عقد را تعیین می کنند و دختر به مدت سه ماه در خانه و در یک اتاق مخصوص حضور دارد و به هیچ جا نمی رود. در اعتقادات سودانی ها بهتر است دختر از خانه بیرون نرود چرا که امکان دارد به 'چشم زخم 'دچار شود.

** شمله و دخان

برای آماده شدن دختر برای روز عروسی، حفره عمیقی یک متری در داخل یکی از اتاق ها منزل عمه یا خاله عروس آماده می کنند که داخل حفره ،یک ظرف سفالی بزرگ گذاشته می شود؛ در داخل این ظرف مقداری از چوپ 'طلح و شاف' (یک نوع چوبی که بوی بسیار مطبوع و خوشی از آن منتشر می گردد) گذاشته می شود و روی آن ،آتشی نرم می ریزند. در این هنگام عروس می بایست لباس های خود را عوض کند و یک پارچه پشمی که هوا از آن خارج نشود،دور خود بپیچد و بر روی حفر می نشیند.

به این پارچه 'شمله ' می گویند. بعد تمام بدن عروس را به روغن مخصوص آغشته و به مدت دو ساعت او را در آن حالت نگه می دارند. دودی که از چوبهای 'طلحه و شاف' متصاعد می شود، 'دخان' نامیده می شود و به عنوان حمام بخار، برای نرم و لطیف کردن بدن به کار برده می شود.

** لخوخه و خمره

عروس می بایست بدن خود را به آرد ذرت و روغن و آب آغشته نماید که به آن'لخوخه ' می گویند. در خلال این مدت مادر و بستگان عروس عطر ویژه عروسی تهیه می کنند که آن عطر، برگرفته از عنبر، صندل و غیره است که آن را 'خمره ' می نامند.

سپس خمیری از آرد ذرت آماده می کنند و روی آن حفره ، که قبلاً ذکر شد، می کشند. 'دلکه' هم ظرف مخصوصی است که چوبهای ' طلح و شاف' که کوچک شده در درون آن می ریزند تا به مدت سه روز در آن حالت بماند و رنگش قهوه ای تیره شود.

سپس با عطرهای مخصوص که از عصاره چوپ صندل ، مشک ، محلب (دانه های زرد رنگ و خوش بو) و 'ضفره' است همه را با هم مخلوط می کنند و بعد آنرا در قوطه های شیشه ای می ریزند تا آهسته عطر خالص از آن گرفته شود. سپس آن را با کرم مخصوص مخلوط می کنند.

این عمل در تمامی مراسم های عروسی برای نو عروس انجام می شود زیرا سودانی ها عقیده دارند 'حمام بخار' گرفتن و استفاده از 'آرد ذرت' همراه با معطرات ذکر شده باعث می شود، عروس در مقابله با بیماری های گوناگون و همچنین بدنیا آوردن فرزند قوی و استوار باشد.

اتاق عروس با شاخه ای از درخت نخل سبز ،تخت خوابی بزرگ با چوپ های نفیس و فرش قرمز رنگی که در زیر آن پهن شده، مزین می شود و عروس با لباس سودانی قرمز رنگ که به آن 'ثوب' می گویند، بر روی آن می نشیند

** حنا بندان

در مراسم جشن 'حنا بندان' سفره ای پهن می شود و'حنا' را در درون یک بشقاب چینی در حالی که یک یا دو شمع بر روی آن روشن است، مهیا می سازند.

سپس قرآن و سه کاسه از عطرهای محلی ، شیرینی، کیک و یک تسبیح مخصوص که نامش 'یسر' است بر سر سفره قرار می دهند. بعد آرایشگر بردست و پاهای عروس نقش های بسیار زیبایی از گل و ریحان می ترسیم می کند.

اتاق عروس با شاخه ای از درخت نخل سبز ،تخت خوابی بزرگ با چوپ های نفیس و فرش قرمز رنگی که در زیر آن پهن شده، مزین می شود و عروس با لباس سودانی قرمز رنگ که به آن 'ثوب' می گویند، بر روی آن می نشیند. جلوی عروس یک میز که روی آن سینی بزرگی با گل های سرخ و کاسه حنای خیس شده گذاشته می شود که به آن سینی 'صینیه الجرتق' می گویند.

در این مراسم دوستان عروس برایش آوازهای مخصوص می خوانند مانند عدیله ، بیضاء یا ملائکه سیری معاه (یعنی ان شاء الله فرشتگان شما را به خانه خوشبختی بدرقه کنند)

دو روز مانده به آیین عروسی ' حنا بندان' برای داماد نیز برگزار می شود که در آن داماد لباس ملّی 'جلابیه به همراه شلوار بلند و کفش سفید می پوشد و ساق دوشان او مراسم گل افشانی را آغاز می کنند. (جمع آوری پول برای هزینه های داماد) هرکس برحسب قرابت فامیلی خود سهمی را می گذارد و نام او را در دفتری که 'الکشف لقب' دارد، ثبت می کنند.

** مراسم عقد

مراسم عقد در خانه داماد برگزار می شود که در این هنگام چندین گوسفند و گوساله قربانی ذبح می شود و مهمانی بزرگ برای این مناسبت تدارک دیده می شود.

مراسم عقدکنان معمولاً بعد از نماز مغرب در نزدیکترین مسجد به خانه داماد برگزار می شود. بعد از تمام شدن مراسم عقدکنان، مردها با شلیک تیر به هوا و زنان هل هله کنان بین مردم حلوا و شیرینی پخش می کنند و عروس و داماد را با سلام و صلوات و آرزوی زندگی خوب و سالم تا نزدیکی خانه شان همراهی و بدرقه می نمایند.

امروزه این گونه مراسم بیشتر در روستاها و مناطق خارج از شهرهای بزرگ سوردان انجام می شود. در مراسم عروسی در شهرهای بزرگ، اول و آخر کوچه را با داربست و پارچه های رنگی که به آن 'سایبان' گفته می شود، مزین می نمایند و تمامی اهل فامیل و دوستان و همسایگان را به این مراسم دعوت می کنند.

امری که در عروسی های مردم عامه بیشتر طرفدار دارد، دعوت از گروه های موسیقی است که برنامه آنها تا پاسی از شب ادامه پیدا می کند. البته محل زنان و مردان از یکدیگر جدا است.

** 200 گاو مهریه

ازدواج در مناطق جنوبی سودان تا حدودی با مناطق شمالی فرق دارد. یعنی برگزاری مراسم اسلامی در جنوب انجام نمی‌ شود و خانواده داماد برای انتخاب همسر برحسب مقتضیات دختر باید به خانواده عروس گاو( به عنوان مهریه) بدهد.

اگر دختر جوان، دارای قد بلند و قوی هیکل باشد و همچنین از خانواده آبرومند و محترم نیز باشد، داماد باید 200 راس گاو مهریه بدهد ولی در مقابل مراسم ازدواج بسیار ساده برگزار می شود.

در سودان ازدواج با بیش از یک زن مرسوم است و اگر مردی توانایی و استطاعت مالی خوبی داشته باشد، می تواند تا 4 همسر برگزیند و همه آنها را در یک منزل بزرگ که دارای اتاق های زیادی است، زندگی می کنند.

قانون طلاق در میان آنها بسیار سهل و بدور از تشریفات دادگاه و مشکلات آن است لذا مساله طلاق بیشتر زمانی رخ خواهد داد که مشکل اساسی بوجود آمده باشد.

منبع: ایرنا