مادر ارجمند * اُمِّ فَرْوِة *(سلام الله علیها)

تعریف و طبقه بندی زباله
مجموعه ای از مواد غیر قابل استفاده و مازادی را که ضمن فعالیت های انسانی پدید می آید، زباله نامیده می شود، زباله از منابع مختلف خانگی، مؤسسات، واحد های صنعتی، کارهای ساختمانی کارخانجات تهیه مواد غذایی و غیره تولید می گردد. مواد ترکیب دهنده زباله بستگی کامل به فصول مختلف سال، جمیعت، میزان مصرف روزانه، آداب و رسوم و روش زندگی تولید کنندگان دارد. بدیهی است تولید سرانه زباله در هر کشور و منطقه متفاوت است.
مراحل دفع زباله

از بین بردن و دفع زباله سه مرحله دارد که عبارتند از:
۱. نگهداری موقت: در دو مرحله انجام می گیرد، مرحله اول در منازل است که از وظایف خانه داران می باشد. در این مرحله به نکاتی بایستی توجه نمود؛ زباله های قابل تعفن، احتیاج به نگهداری دقیق تری دارند و بهتر است ابتدا آب آن ها را قبلاً گرفته و سپس در چند ورق روزنامه پیچیده و سپس داخل ضروف قرار دهند.
ظروف نگهداری زباله باید طوری باشد که حداکثر راحتی را برای افراد از نظر ریختن زباله در آن ها ایجاد نماید و به آسانی در دسترس جمع آوری کننده باشد. بطور کلی در انتخاب اندازه و جنس ظرف نگهداری نکات زیر باید رعایت گردد:
ـ غیر قابل نفوذ در برابر آب باشد.
ـ در آن کاملا بسته شود.
ـ جنس محکمی داشته باشد.
ـ به آسانی پر و خالی و تمیز شود.
ـ به اندازه مناسب باشد.
ـ دارای دسته های جانبی یا بالایی باشد.
استفاده از صندوق ها یا جعبه های چوبی از نظر بهداشتی صحیح نیست زیرا مواد داخل زباله بتدریج در داخل چوب نفوذ می نماید و در اثر شست و شو بخوبی تمیز نمی شوند و محلی برای تولید مگس و موش می باشند. از ظروف نگهداری زباله باید مراقبت کامل به عمل آید و پس از شست و شو واژگون نگه داشته شوند تا قبل از استفاده مجدد خشک شوند.
بطور کلی نباید زباله را در خارج از ظروف زباله نگه داشت هم چنین نباید زباله را به مدت طولانی در منزل گذاشت.
مرحله دوم، فاصله زمانی که انتقال زباله از منزل بداخل کامیون ها بطول می انجامد را شامل می گردد.
۲. جمع آوری زباله: مهمترین مرحله دفع مواد زاید می باشد. در این مرحله چنان چه از روش های صحیح و متعادل استفاده گردد بسیاری از مشکلات برطرف خواهد شد. چنان چه زباله ها در اسرع وقت از جلوی منازل جمع آوری نشوند، علاوه بر آن که از ایجاد منظره زشت و ناخوشایند جلوگیری می کند، مانع ایجاد بوی تعفن نیز می گردد.
۳. دفع زباله: آخرین مرحله می باشد که به روش های مختلف انجام می گیرد:
الف ) تلنبار کردن در محیط آزاد.
ب ) سوزاندن در هوای آزاد.
ج) سوزاندن در دستگاه زباله سوز.
د) دفن بهداشتی زباله.
تلنبار کردن در محیط آزاد ـ بعلت ارزان بودن و این که هیچ قاعده و قانونی ندارد و احتیاج به افراد متخصص نیست در اکثر اجتماعات اجرا می شود. این روش، قدیمی و غیر بهداشتی است بدلیل آن که تلنبار نمودن زباله ها در فضای آزاد به ویژه در فصول گرم سال، بعلت گندیدن زباله ها بوی تعفن ایجاد می گردد و از طرفی موجب تجمع مگس و موش می گردد. ولی چنان چه بناچار باید از این روش استفاده گردد لازم است محل انتخاب شده از منازل مسکونی حدود ۶ – ۵ کیلومتر فاصله داشته باشد.
سوزاندن در هوای آزاد ـ سوزاندن زباله در هوای آزاد بعلت وجود مواد مختلف، تولید گازهای سمی می کند و باعث آلودگی هوا می گردد.
سوزاندن در دستگاه های زباله سوز ـ این روش، روش خوبی است و در اکثر ممالک مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش زباله ها در دستگاه مخصوصی ریخته و با گرمای ۱۰۰۰ درجه سانتی گراد و هوای لازم (۳۳۰ لیتر برای یک تن زباله) سوزانده می شود خاکستر حاصل پس از سرد شدن توسط جریان آب به داخل کامیون ریخته شده و به خارج از کارخانه حمل می شود.
دفن بهداشتی زباله ـ این روش را در هر اجتماعی که زمین کافی و مناسب وجود داشته باشد می توان اعمال نمود. اصول این روش ریختن مواد زباله در شیار و یا گودال موجود یا تعبیه شده در زمین، فشردن و پوشاندن آن با خاک می باشد تا مانع در جریان هوا قرار گرفتن زباله گردند.
فاصله محل دفن زباله تا شهر بایستی حدود ۱۵ – ۱۰ کیلومتر باشد. این روش در مقایسه با روش تلنبار کردن تولید تعفن و مشکلات ناشی از آتش سوزی و خطرات بهداشتی مانند پرورش حشرات و جوندگان را کم می کند.
تعریف فاضلاب و انواع آن
فاضلاب مخلوط رقیقی است از انواع آب های دور ریختنی حاصل از فعالیت های انسان که بسته به منشأ تشکیل و خواص آنها، عمدتا در ۳ گروه زیر تقسیم بندی می گردد:
ـ فاضلاب های خانگی
ـ فاضلاب های صنعتی
ـ فاضلاب های سطحی
دفع بهداشتی فاضلاب
مسأله بیرون راندن فاضلاب از میحط زیست انسان از زمانی بوجود آمد که مردم به زندگی گروهی روی آوردند و زندگی اجتماعی را برگزیدند. قدیمی ترین کانال را می توان در آثار تمدن هندیان مشاهده نمود.
با پیدایش شهر ها و گسترش شبکه های آبرسانی، برای پاکسازی و پاک نگهداری محیط زندگی خویش، بیرون راندن پسابهای بدست آمده امر ضروری بود. لذا همزمان با پیشرفت تکنیک شبکه های آبرسانی، ساختن شبکه های دفع فاضلاب ها نیز مورد توجه قرار گرفت. بطوری که امروزه موضوع جمع آوری تصفیه و دفع فاضلاب برای داشتن محیطی سالم، در همه جوامع ضرورت تام پیدا کرده است.
اهمیت جمع آوری و تصفیه فاضلاب ها
جمع آوری و تصفیه فاضلاب ها از دیدگاه های زیر لازم و ضروری است.
الف) بهداشت همگانی
ورود فاضلاب های تصفیه نشده در محیط زیست و منابع طبیعی آب، موجب آلوده شدن این منابع به میکروب های بیماری زا می گردد. تماس انسان با این منابع، خطر اشاعه بیماری های مختلف در بین مردم را گسترش می دهد. لذا جمع آوری فاضلاب ها در پایین بردن سطح آب های زیر زمینی و پاکیزه نگهداشتن منابع طبیعی آب های زیر زمینی و نهایتاً در حفظ سلامت انسان ها تأثیر چشم گیری دارد.
ب) حفظ نظم در محیط زیست
ورود فاضلاب های تصفیه نشده در محیط زیست، علاوه بر خطرات مستقیمی که برای بهداشت مردم دارد، نتایج سوء دیگری از قبیل ایجاد مناظر زشت، بو های ناخوشایند و ازدیاد حشرات مزاحم بخصوص پشه و مگس را نیز می تواند به دنبال داشته باشد که این خود نیز سلامت انسان ها را تهدید می نماید.
ج) کاربرد دوباره فاضلاب
موضوع کاربرد دوباره فاضلاب ها به علت نیاز روز افزون آب روز به روز بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. در ایران به علت کمبود آب، استفاده از فاضلاب های تصفیه شده برای مصارف غیرخانگی مانند آبیاری فضاهای سبز، پارک ها، جنگل کاری و شستشوی خیابان ها و کانال های فاضلاب اهمیت ویژه ای دارد.
استفاده مجدد از فاضلاب
توسعه اقتصادی، صنعتی و کشاورزی روز افزون در ممالک مختلف دنیا و افزایش سریع و بیش از حد نفوس در جوامع بشری و بالارفتن سطح بهداشت، با افزایش احتیاج و نیاز به آب توأم بوده است. از این رو نیاز مبرم به آب، بعضی اجتماعات را وادار کرده است که قسمتی از احتیاجات خود را از فاضلاب های احیاء شده تأمین نماید. مصرف مجدد فاضلاب در صنایع، آبیاری، شستشو و نظافت خیابان ها، کشاورزی و بعضی از مصارف خانگی توسعه یافته ولی هنوز برای مصارف آشامیدنی از فاضلاب های احیاء شده استفاده نمی شود اما در بعضی از شهر ها از سیستم دوگانه توزیع آب استفاده می شود بدین صورت که یک سیستم فقط آب آشامیدنی را در جریان می دهد و چون این گونه مصارف اندک است؛ سیستم توزیع آب در این حالت کوچک و مختصر خواهد بود و کیفیت آب توزیع شده را به هر حد دلخواه بهداشتی که مورد نظر باشد می توان تغییر داد. بقیه مصارف آب یعنی توالت ها، فعالیت های کشاورزی، شست و شوی معابر، آبیاری چمن ها و پارک های عمومی، آتش نشانی و بعضی مصارف دیگر را می توان از سیستم توزیع بزرگتر تأمین نمود. چون آب مورد نیاز در این سیستم می تواند با کیفیت پایین تر از آب آشامیدنی باشد، لذا می توان فاضلاب های احیاء شده را در آن جاری ساخت. بدین ترتیب استفاده از سیستم دو گانه در توزیع آب مشکل کمبود آب را به نحو بارزی مرتفع می نماید.
بهداشت برای خانواده – انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، ص ۱۲۸