مادر ارجمند * اُمِّ فَرْوِة *(سلام الله علیها)

وساطت و همسریابی همانند سایر پدیده های اجتماعی دایم در حال دگرگونی و تغییر است. هر روزه به موازات تنوع و گستردگی حیات اجتماعی انسان ها و تسهیل ارتباطات میان انسانی در سطوح مختلف، شیوه ها و الگوهای همسریابی جدیدتری به وجود می آید. الگوهای قدیمی رفته رفته کارآیی و کارآمدی خویش را از دست می دهند و الگوهای نوین، مطابق با اقتضائات جدید جایگزین الگوها و مدل های قدیمی تر می شوند.

الگوی وساطت در ازدواج در هر جامعه ای شکل خاصی دارد. در واقع نمی توان برای واسطه گری در ازدواج یک روش مشخص پیشنهاد کرد. این روش ها بسته به محیطی که در آن زندگی می کنید متفاوت است.

وساطت در جوامع سنّتی
جامعه سنتی جامعه بسته است. بنابراین، اغلب تعامل های اجتماعی با تفکیک جنسیت در شبکه ای از روابط بسته صورت می گیرد. همچنین در جامعه سنتی ازدواج در ابتدا بر اساس معیارهای روابط جنسی تعریف می گردد، بنابراین اقدام برای ازدواج چه به صورت فردی و چه با واسطه باید به شیوه بسیار لطیف، توأم با شئونات و آداب اجتماعی صورت گیرد. بنابراین، وساطت در جوامع سنتی یکی از رایج ترین شکل همسریابی است. در جامعه سنتی افراد به صورت سلیقه ای اقدام به وساطت می کنند.

وساطت در ازدواج را یک امر انسان دوستانه تلقّی کرده و بر مبنای همکاری و همنوایی اجتماعی اقدام به وساطت می کنند. آنها هیچ گاه به وساطت به مثابه یک حرفه و شغل نگاه نمی کنند و هرگز انتظار ندارند که از طریق میانجی واقع شدن در ازدواج امرار معاش کنند. بر همین اساس است که برای واسطه ها غالباً هیچ دستمزد و یا حق الزحمه ای در نظر گرفته نمی شود و در برابر، در چارچوب یک رسم سنتی از قبیل اهدای هدایا، از تلاش های فرد واسط تقدیر و سپاسگزاری به عمل می آید.افراد واسط در اغلب موارد بیشتر از سوی خانواده داماد و خواستگار برای انجام وساطت بسیج می شوند. از این رو، واسطه ها در بسیاری از موارد تنها به نکته هایی توجه می کنند که برای خانواده داماد مهم است. همین امر گاهی به یک نکته منفی تبدیل می شود. مثلا واسطه ها در برخی موارد به دلیل دلبستگی شدیدی که به خانواده داماد دارند، تلاش می کنند که در صورت مطلوب بودن خانواده دختر به هر شکلی آنها را به انجام ازدواج قانع کنند و در این زمینه گاهی از فریب، دروغ یا کلاه گذاری استفاده می کنند.

وساطت در جوامع غیرسنّتی
در جوامع غیر سنتی روابط و تعاملات اجتماعی باز است. پیچیده شدن حیات اجتماعی، شهر نشینی، بالا رفتن میزان سواد و تحصیلات زنان و صنعتی شدن زندگی باعث شده بسیاری از مرزبندی های رفتاری میان زنان و مردان، از بین برود. فرد گرایی تقویت شده و نقش والدین در فرایند ازدواج پسر و دختر تا حد یک مشاور تقلیل یافته است. بیشتر، این پسران و دختران هستند که در مورد ازدواج تصمیم می گیرند و سرانجام بعد از توافق، والدین هر کدام در جریان ازدواج قرار می گیرند. بنابراین شاید بتوان گفت که الگوی وساطت و شیوه آن در جوامع غیرسنتی متفاوت و میزان آن کمتر است. وساطت در ازدواج، در جامعه غیرسنتی، می تواند به یک حرفه و پیشه اجتماعی تبدیل شود.
 
کانون های وساطت در جوامع غیر سنتی

الف. دانشگاه
یکی از مراکز و کانون های مهم همسریابی در جوامع غیر سنتی دانشگاه است. نظام دانشگاهی در بسیاری از کشورها به لحاظ جنسی تفکیک نشده است و دانشجویان دختر و پسر در کنار هم به تحصیلات دانشگاهی خویش ادامه می دهند. از آنجا که افراد در دانشگاه از روابط نسبتاً منطقی تری برخوردارند، توافق و اقدام دو طرف برای ازدواج و شکل دهی حیات خانوادگی، با آسیب کمتری مواجه است. آشنایی دراز مدت در دوره تحصیل در هر مقطع تحصیلات دانشگاهی، موجب می شود دو طرف شناختی نسبی از تمایلات، عواطف و دلبستگی های همدیگر پیدا نمایند. این امر کمک می کند تا نسبتاً با شناخت بهتری اقدام به ازدواج نمایند.
پیچیده شدن حیات اجتماعی، شهر نشینی، بالا رفتن میزان سواد و تحصیلات زنان و صنعتی شدن زندگی باعث شده بسیاری از مرزبندی های رفتاری میان زنان و مردان، از بین برود. فرد گرایی تقویت شده و نقش والدین در فرایند ازدواج پسر و دختر تا حد یک مشاور تقلیل یافته است

ب. کانون های تجاری
در میان جوامع غربی بنگاه های رایانه ای وساطت یکی از رایج ترین شیوه های وساطت در ازدواج هستند. آنها ابتدا افراد و اعضایی را به عضویت می گیرند و بعد معلومات و اطلاعات مربوط به این افراد را در یک شبکه رایانه ای منتقل می کنند که از طریق آن افراد به صورت خودکار با فهرست کردن تمایلات، خواسته ها، انتظارات و ویژگی های مطلوب طرف مقابل، نمودار تمامی افراد واجد شرایط را مشاهده می کنند. در صورتی که فرد موردنظر، یکی از آنان را برای ازدواج مناسب تشخیص دهد بنگاه رایانه ای وساطت، اقدام به آشناسازی دو طرف، از طریق فراهم آوردن زمینه ملاقات آنها و ارائه مشاوره های لازم در زمینه ازدواج، می کند.

دفاتر ازدواج هم یکی از کانون های دیگری است که مقدمات ازدواج را از طریق انجام وساطت فراهم می کند. افراد علاقه مند به ازدواج با مراجعه به دفاتر ازدواج ویژگی های خود را در اختیار آنها قرار می دهند و آنها در صورت پیدا کردن فرد مناسب اقدام به وساطت می کنند. این شیوه از وساطت در اغلب موارد تحت نظارت کلیسا صورت می گیرد. بنابراین، یکی از مطمئن ترین راه های همسرگزینی به شمار می رود.باشگاه های اجتماعی کانون دیگری در وساطت ازدواج هستند. یعنی فضایی که افراد مجرد و متمایل به ازدواج در آن رفت و آمد دارند. باشگاه تنها زمینه های ارتباط گیری آنها را فراهم می کند بی آنکه مستقیماً در انجام و یا اجرای پیوند ازدواج دخالت کند.
 
وظایف واسطه
بیشترین مفاسد اجتماعی و اخلاقی در دوران تجرد افراد پدید می‌آید و برهمین اساس است که رسول خدا(ص) بیشترین افراد جهنمی را ‌بی‌همسران می‌داند. زیرا آ‌ن‌ها بیشتر از افراد دارای همسر مرتکب گناه، ناپاکی و عصیان می‌شوند.

واسطه‌شدن برای اینکه دوجوان به یکدیگر معرفی شوند، کاری است که پیامبر اکرم(ص) نیز انجام می‌دادند، اما این وساطت باید عقلانی و منطقی باشد. بسیاری از افراد هنگامی که واسط امر خیر می‌شوند، تاکید و سفارش می‌کنند و از خوبی‌های فرد مقابل می‌گویند که این امر منطقی نیست.واسطه ازدواج باید فقط معرفی کند. 

در جامعه امروزی، جوان و خانواده‌اش موظفند تحقیق کنند و ببینند آیا آن فرد ویژگی‌های موردنظرشان را دارد یا خیر. حتی اگر واسطه کاملا امین باشد، باز هم باید درنظر داشت که واسطه فقط معرفی را انجام می‌دهد و نباید از او انتظار داشت از ملاک‌های ما اطلاع داشته باشد. به همین دلیل هر فردی باید خودش طرف مقابل را ارزیابی کند.
منبع: تبیان